W pierwszym roku życia dziecko kształtuje, rozwija i trenuje wiele nowych umiejętności. Dziecko "uczy się" siadać, pełzać, czworakować i przechodzić do pozycji stojącej aż w końcu zaczyna chodzić samodzielnie. Osiągając kolejne etapy rozwoju ruchowego, dziecko ma coraz to większą samodzielność i swobodę w przemieszczaniu. W dzisiejszym artykule skupię się na jednej z powyższych umiejętności, czyli pełzaniu. Postaram się odpowiedzieć na pytania, które są najczęściej zadawane w tym temacie, przez rodziców zgłaszających się na konsultację fizjoterapeutyczną z dzieckiem. Wyjaśnię między innymi, kiedy dziecko zaczyna pełzać, czy odpychanie jedną nóżką od podłoża przez dziecko jest prawidłowe i co zrobić, jeżeli dziecko pełza jak foka? Podpowiem również jak pomóc dziecku w nauce pełzania. Zapraszam do lektury!
W artykule
- Czym jest pełzanie i kiedy się pojawia?
- Jak wygląda pełzanie?
- Czy pełzanie jest obowiązkowym etapem w rozwoju dziecka?
- Czy pełzanie jest istotne w rozwoju dziecka?
- Czy pełzanie do tyłu jest prawidłowe?
- Czym jest foczenie i czy jest ono nieprawidłowe?
- Pełzanie - czego mogą dotyczyć nieprawidłowości?
- Co zrobić jeżeli dziecko pełza jednostronnie?
- Jak wesprzeć dziecko w nauce pełzania?
- Jakie zabawy można zaproponować dziecku, które uczy się pełzać?
- Kiedy dziecko przechodzi z pełzania do czworakowania?
- Podsumowanie
- Inne artykuły, które mogą Cię zainteresować
Czym jest pełzanie i kiedy się pojawia?
Zanim dziecko zacznie pełzać, to musi przede wszystkim dość dobrze opanować wcześniejsze umiejętności. Maluch powinien dobrze radzić sobie z przenoszeniem ciężaru ciała na boki w leżeniu na brzuchu, symetrią oraz rotacją tułowia. Powinien ponadto przyjmować symetryczny podpór na łokciach. Niemowlę nie powinno mieć trudności z łączeniem rączek w linii środkowej ciała. Do opanowania pełzania potrzebuje również odpowiedniej kontroli głowy, obręczy barkowej i tułowia. Do opanowania tych umiejętności przez dziecko można spodziewać się około 4 miesiąca życia. Oczywiście należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się trochę inaczej i może potrzebować troszkę więcej czasu.
Czym jest natomiast pełzanie? Pełzanie to przemieszczanie się dziecka do przodu z wykorzystaniem naprzemiennej pracy kończyn górnych i dolnych. Dlatego też używa się również stwierdzenia, że jest to naprzemienny wzorzec ruchowy. Umiejętność pełzania najczęściej pojawia się około 6-7 miesiąca życia. Znowu, może się zdarzyć, że dziecko będzie potrzebować trochę mniej lub trochę więcej czasu. Warto maluszka obserwować, ale warto też dać mu czas na swobodny rozwój.
Jak wygląda pełzanie?
Podczas pełzania dziecko podpiera się na łokciu jednej kończyny górnej w jednoczesnym podparciu na wewnętrznej stronie kolana kończyny dolnej przeciwnej. Następnie maluch unosi ciało nieco ponad podłoże i odpycha się paluchem nogi podporowej. W ten sposób przesuwa się powoli do przodu. Analogicznie powtarza tę czynność na drugą stronę. Prościej mówiąc, prawidłowe pełzanie powinno być naprzemienne i dziecko powinno podciągać się raz jedną, raz drugą rączką i odpychać się raz jedną, a raz drugą nóżką.
Początkowo pełzanie niemowlęcia może prezentować się różnie i może nie być wzorcowe. Z czasem jednak jakość wzorca powinna się poprawiać. Wpływ na to ma również to, czy dziecko opanowało i w odpowiedni sposób wcześniej obustronnie wykonywało czynności takie jak amfibia i pivoty. Amfibią nazywa się pozycję podporu w leżeniu na boku. Pivoty to natomiast obroty w leżeniu na brzuchu wokół osi pępka.
Warto również wspomnieć, że dziecko może pełzać w różny sposób. Jedną z wersji pełzania jest przemieszanie się jak ,,foka''. Dziecko podciąga się wówczas jedynie na kończynach górnych. Innym wzorcem, który jest często obserwowany u maluchów, jest pełzanie ,,na rannego żołnierza''. W takim wzorcu maluch odpycha się tylko za pomocą jednej kończyny dolnej i za każdym razem tej samej. Można wtedy zauważyć, że druga nóżka praktycznie nie bierze udziału w tej aktywności. Zarówno o "foczeniu" jak i pełzaniu "na rannego żołnierza" będzie jeszcze kilka słów w następnych akapitach.
Czy pełzanie jest obowiązkowym etapem w rozwoju dziecka?
Pełzanie nie jest obowiązkowym etapem w rozwoju dziecka. Natomiast jeżeli pojawi się w rozwoju malucha, to warto dążyć do tego, aby było ono poprawne. Prawidłowe pełzanie cechuje się ruchem naprzemiennym, który jest niezwykle wartościowy z uwagi na to, że w sposób pozytywny wpływa na integrację obu półkul mózgowych i koordynację poszczególnych części ciała. Nadmienić warto, że jednostronne i długotrwałe pełzanie nie jest właściwe i pożądane. Najczęściej samo pełzanie nie trwa długo, a wzorzec ten zastępowany jest przez czworakowanie.
Czy pełzanie jest istotne w rozwoju dziecka?
Jako fizjoterapeuta dziecięcy uważam, że pełzanie jest bardzo istotne w rozwoju dziecka, między innymi z uwagi na to, że pełzając maluch, ma możliwość wzmocnienia mięśni, pracy nad koordynacją i równowagą. Dodatkowo pełzanie wpływa pozytywnie na rozwój mózgu dziecka i przygotowuje go do samodzielności, ale też przygotowuje go do czworakowania. Ponadto pełzanie daje możliwość dziecku doświadczania świata i zapewnia mu stymulację sensoryczną oraz wpływa pozytywnie na rozwój percepcji przestrzennej. Pełzanie przygotowuje niemowlę do kolejnych etapów rozwoju. Pełzanie poprawia zdolności motoryczne dziecka. Z uwagi na powyższe, jeżeli dziecko pełza, to warto zwrócić uwagę na to, aby wykonywało tę aktywność w sposób prawidłowy.
Czy pełzanie do tyłu jest prawidłowe?
Pełzanie bardzo często poprzedza przemieszczanie się do tyłu. Dziecko, zamiast przemieszczać się do przodu w kierunku zabawki, oddala się od niej. Jest to raczej etap początkowej fazy nauki aniżeli zamierzony efekt. Co więcej, maluch może czuć się wówczas nieco sfrustrowany i niezbyt zadowolony. Zwykle sytuacja ta nie stanowi jednak powodu do zmartwień. Maluch, prezentując tę aktywność, ma możliwość potrenowania i pracy nad budowaniem stabilności w obrębie tułowia i obręczy barkowej.
Czym jest foczenie i czy jest ono nieprawidłowe?
Foczenie podobnie jak pełzanie nie jest obowiązkowym etapem w rozwoju ruchowym dziecka. U niektórych dzieci występuje i jest etapem poprzedzającym pełzanie. Foczenie polega na przemieszczaniu się maluszka na brzuszku z wykorzystaniem tylko naprzemiennej pracy rączek i podciąganiu się nimi. Nóżki dziecka nie wykonują pracy naprzemiennej, tylko dostosowują się do ruchu. Dziecko biernie ciągnie tułów i nóżki. Okres foczenia zwykle jest krótki i może nie trwać nawet dwóch tygodni. Warto jednak w tym miejscu nadmienić, że przedłużające się foczenie, które nie jest zastępowane kolejnymi nowymi umiejętnościami, warto skonsultować ze specjalistą lub pediatrą.
Pełzanie - czego mogą dotyczyć nieprawidłowości?
Nieprawidłowości u pełzającego dziecka najczęściej mogą dotyczyć niesymetrycznej pracy nóżek, odpychania się jedną nóżką oraz brakiem naprzemienności ruchów. Warto, aby rodzice zwracali szczególną uwagę na to, w jaki sposób dziecko się przemieszcza i czy nie występują wyżej wymienione nieprawidłowości. Ewentualne nieprawidłowości warto skonsultować z fizjoterapeutą dziecięcym, który oceni maluszka, ustali ich przyczynę i opracuje indywidualny plan terapii. Dzięki temu rodzice będą również wiedzieć, w jaki sposób wspierać dziecko w tej aktywności w domu.
Co zrobić jeżeli dziecko pełza jednostronnie?
Przede wszystkim warto wyjaśnić w pierwszej kolejności, czym jest pełzanie jednostronne? Pełzanie jednostronne jest pełzaniem asymetrycznym. Rodzice często mówią, że dziecko przemieszcza się jak "ranny żołnierz". Maluch, pełzając w asymetrycznym wzorcu, angażuje bardziej jedną stronę ciała. Zauważyć można, że w tym wzorcu dziecko bardziej angażuje tylko jedną z nóżek w czasie, kiedy rączki wykonują pracę naprzemienną. Niemowlę odpycha się tylko jedną i za każdym razem tą samą nóżką. Druga jest natomiast wcale lub znacznie mniej aktywna.
| Jeżeli u dziecka zauważa się asymetrię w tej aktywności i powyższy wzorzec, a także, gdy pełzanie jednostronne przedłuża się, to wówczas warto skonsultować się z fizjoterapeutą dziecięcym. Warto skonsultować się zwłaszcza wówczas, gdy już wcześniej dziecko miało trudność z nabywaniem nowych umiejętności, z jakością ich wykonywania lub miało trudności z asymetrią oraz gdy dystrybucja napięcia mięśniowego nie była właściwa. |
Jak wesprzeć dziecko w nauce pełzania?
W nauce pełzania niezwykle istnote mogą okazać się kwestie takie jak:
- układnie maluszka na brzuszku już od narodzin,
- zadbanie o przyjazną pielęgnację,
- proponowanie dziecku zabawy w różnorodnych pozycjach,
- zapewnienie dziecku odpowiedniej przestrzeni i podłoża, które będzie dość twarde i zabezpieczone np. matę piankową,
- dawanie dziecku możliwości spędzania odpowiednio dużo czasu na macie piankowej,
- zadbanie o odpowiednią motywację dziecka,
- ograniczanie czasu dziecka spędzanego w bujaczku czy też innym rodzaju fotelika.
Więcej pomysłów, jak i treści dotyczących zabaw i przyjaznej pielęgnacji można znaleźć na stronie internetowej w zakładce - Baza wiedzy. Warto również pamiętać, że nie należy przyspieszać rozwoju dziecka "za wszelką cenę", ale warto za nim podążać i go obserwować oraz reagować w razie potrzeby.
Jakie zabawy można zaproponować dziecku, które uczy się pełzać?
W okresie, w którym dzieci uczą się pełzać, warto zadbać o wprowadzenie odpowiednich zabaw. Przykładami zabaw, które wspomogą rozwój dziecka i pozwolą na doskonalenie nabytych już umiejętności, będą przede wszystkim:
- turlanie na boczki,
- chwytanie zabawek stopami,
- sięganie do zabawki raz jedną rączką, raz drugą w leżeniu na brzuchu,
- zabawa w klęku,
- tor przeszkód.
Kiedy dziecko przechodzi z pełzania do czworakowania?
Najczęściej niemowlę opanowuje czworakowanie około 8-10 miesiąca życia. Okno rozwojowe dla tej aktywności jest natomiast dość szerokie. Jedne dzieci zaczynają czworakować wcześniej, a inne robią to nieco później lub mogą ten etap rozwoju fizycznego całkowicie pominąć. Zwykle maluch eksperymentuje z czworakowaniem i podejmuje pierwsze próby wtedy, kiedy potrafi już swobodnie siadać i jest w stanie utrzymać się stabilnie w pozycji czworaczej. Więcej o samym czworakowaniu i o tym, dlaczego jest ważne w rozwoju dziecka, można dowiedzieć się z osobnego artykułu - Czworakowanie - dlaczego jest tak ważne w rozwoju dziecka?. Podpowiadam również jak wspierać naukę i doskonalenie tej aktywności.
Podsumowanie
Nie każde dziecko będzie pełzać, natomiast jeżeli to robi to na pewno warto zwrócić uwagę, czy robi to w sposób prawidłowy. Dodatkowo warto skonsultować dziecko u specjalisty, jeżeli rodzic zauważy jakiekolwiek nieprawidłowości lub jeżeli coś go niepokoi w związku z jego rozwojem. Warto skonsultować również maluszka, u którego pełzanie przedłuża się i ma ono trudności ze zdobywaniem kolejnych nowych umiejętności. Zaniepokoić rodzica może głównie pełzanie jednostronne, brak ruchu naprzemiennego lub przemieszczanie się z wykorzystaniem wyłącznie podciągania się obiema rączkami.
Bibliografia:
- Matyja M., Gogola A., Edukacja sensomotoryczna niemowląt. AWF. Katowice, 2009.
- Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, wydanie II, „Edra Urban & Partner”, Wrocław 2015.
