Rozwój motoryczny dziecka

Rozwój motoryczny, określany również jako rozwój ruchowy, rozpoczyna się już w życiu płodowym. Wówczas rozwijają się już zmysły takie jak wzrok, słuch, smak, węch i dotyk. Następnie, po narodzinach dziecka, obserwuje się odruchy i reakcje instynktowne, które wraz z wiekiem dziecka będą przekształcały się w ruchy zamierzone. Sam ruch oraz jego świadomość wraz z upływem czasu będzie na coraz wyższym poziomie. W pierwszym roku życia dziecka można zaobserwować, że rozwój motoryczny i fizyczny jest bardzo intensywny. W tym okresie zachodzi u niego wiele zmian dotyczących funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Zmiany również dotyczą kośćca oraz funkcji mięśni. Ponadto dziecko nabywa, kształtuje oraz rozwija nowe umiejętności, które w przyszłości staną się podstawą jego funkcjonowania. Jest to okres niezwykle ważny dla każdego dziecka, który ma przełożenie na całe życie i warto go obserwować i wspierać. W dzisiejszym artykule zostanie wyjaśnione, czym jest rozwój ruchowy dziecka i jak przebiega w poszczególnych okresach oraz jak go wspierać w sposób skuteczny i prawidłowy. 

Zapraszam również do zapoznania się z dedykowaną sekcją "Rozwój dziecka i w jaki sposób go wspierać". Znajdują się tam po pierwsze kamienie milowe, których można się spodziewać od dzieci w różnym wieku oraz odnośniki do dedykowanych stron ze szczegółami o rozwoju dziecka, jego potencjalnych problemach, o tym, w jaki sposób wspierać jego rozwój, a nawet jakie zabawki jako fizjoterapeuta polecam. Będzie to świetne miejsce do sprawdzenia po zapoznaniu się z poniższym artykułem. Zapraszam.

W artykule

Co to jest rozwój motoryczny? 

Rozwój motoryczny, jak już wyżej wspomniano, jest to rozwój ruchowy, w którego trakcie dziecko nabywa nowe umiejętności, które potem rozwija i doskonali. Dziecko pracuje nad sprawnością, kontrolą i koordynacją ciała. Rozwój motoryczny dotyczy motoryki dużej oraz małej. Motoryka duża związana jest z ogólną sprawnością ciała i odnosi się do czynności związanych z jego ruchem na przykład czworakowaniem czy chodzeniem. W późniejszym czasie z bieganiem i skakaniem. Są to ruchy angażujące całe ciało dziecka między innymi ręce, nogi, głowę oraz tułów. Motoryka mała tyczy się czynności wykonywanych za pomocą rąk i palców. Wówczas mowa jest o sprawności manualnej dotyczącej wykonywania czynności przez dziecko. Przykładem będzie zapinanie guzików, chwytanie przedmiotów czy rysowanie. Zarówno motoryka mała, jak i duża to bardzo interesujące kwestie i na pewno wkrótce pojawią się na ich temat osobne artykuły. Warto zaznaczyć, że rozwój motoryki dużej jest bardzo ważny dla rozwoju motoryki małej. 

Rozwój motoryczny niemowlęcia

Rozwój motoryczny niemowlęcia szczególnie w pierwszych miesiącach życia jest szczególnie intensywny. Zauważa się u niego odruchy prymitywne i przystosowawcze. Jednym z odruchów prymitywnych jest odruch Moro, czyli odruch obejmowania, który pojawia się u niego jako reakcja na bodziec, taki jak nagły dźwięk czy nagła zmiana położenia ciała. Do odruchów przystosowawczych zalicza się odruch ssania, połykania czy poszukiwania. Rozwój zdolności ruchowych u niemowlęcia jest dynamiczny, a dzieje się to za sprawą między innymi zmian zachodzących w układzie mięśniowo-szkieletowym. Maluszek nabywa umiejętności lokomocyjne i manipulacyjne. Warto zaznaczyć, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie, ale określone są ramy czasowe, w których u dziecka, można spodziewać się pojawienia danej umiejętności. Te umiejętności i ramy czasowe znane są rodzicom jako kamienie milowe i również zasługują na osobny artykuł. Od chwili narodzin dziecko przechodzi przez bardzo wiele etapów niezbędnych do prawidłowego rozwoju motorycznego. Z początku u dziecka dominują odruchy, następnie wraz z rozwojem dziecko uzyskuje większą kontrolę głowy i kolejno następuje etap obracania się i podnoszenia. Później dziecko dochodzi do etapu raczkowania, wstawania i dalej chodzenia.

Rozwój motoryczny dziecka między 1 a 3 rokiem życia 

W tym okresie w dalszym ciągu obserwuje się u dziecka rozwój układu nerwowego oraz mięśniowo-szkieletowego. Widoczna jest również zmiana postawy ciała. Ponadto w tym czasie nabywa ono coraz to więcej nowych umiejętności, a poprzednie są doskonalone. Widoczny jest duży postęp w zakresie umiejętności motoryki dużej oraz małej. Dziecko dąży do poznawania i doświadczania nowych wrażeń ruchowych i otoczenia. Okres poniemowlęcy cechuje się dużym zapotrzebowaniem dziecka na ruch. Kwestie dotyczące emocji są także bardzo istotne na tym etapie rozwoju. Aktywność ruchowa pomaga mu pracować nad emocjami, chociażby nad takimi jak lęk, niezadowolenie czy nerwowość. Wraz z wiekiem dziecko staje się coraz to bardziej samodzielne i potrafi samodzielnie poradzić sobie z jedzeniem, ubraniem się, umyciem rąk czy skorzystaniem z toalety. W tym czasie można zauważyć, że dziecko szuka możliwości do kontaktu i zabawy z innymi dziećmi. Z reguły jest to dla niego przyjemne i sprawia mu radość. W ten sposób również wzrasta jego pewność siebie i wspomniana wcześniej samodzielność. Im dziecko jest sprawniejsze, tym czuje, że na więcej może sobie pozwolić. 

Rozwój motoryczny dziecka w wieku przedszkolnym

Dziecko w wieku przedszkolnym doskonali koordynacje oraz równowagę. Jego zręczność, siła, wytrzymałość oraz szybkość powinny być już dobrze rozwinięte. Warto wiedzieć, że 4-5 latek powinien radzić sobie dobrze z umiejętnościami takimi jak skakanie, bieganie, podskakiwanie na jednej nodze czy przeskakiwanie wyznaczonej linii. Umiejętności dziecka z biegiem czasu powinny być coraz to bardziej swobodne i płynne. W dalszym ciągu dziecko rozwija umiejętności manualne i pracuje nad sprawnością ręki. 6-latek powinien być sprawniejszy, zwinniejszy i bardziej wytrzymały niż 5-latek. Dziecko w tym wieku podchodzi do wykonania zadania z celowym nastawieniem. Swoboda ruchu oraz jego płynność jest na wysokim poziomie. Widoczna u dziecka jest większa aktywność oraz zaradność. 

Czy rozwój motoryczny dziecka jest ważny?

Umiejętności motoryczne dają dziecku możliwość poznawania i doświadczania świata. Dlatego też rozwój motoryczny jest niezwykle istotny, ponieważ daje dziecku coraz to większą możliwość jego odkrywania. Dziecko podczas samodzielnej aktywności ma możliwość doświadczania zróżnicowanych bodźców ze środowiska, które go otacza. W ten sposób może ono poznawać przestrzeń i rzeczy, które się w niej znajdują. Ruch jest fizjologiczną i naturalną potrzebą dziecka, która determinuje jego rozwój. Rozwijanie różnych umiejętności, przyczynia się do całościowego rozwoju dziecka. Rozwój motoryczny przyczynia się do rozwoju fizycznego, sensorycznego, poznawczego, a także emocjonalnego. Dlatego też warto wspierać i obserwować rozwój dziecka.

Jak wspierać rozwój motoryczny dziecka?

Przede wszystkim należy wspomnieć, że rozwój motoryczny dziecka warto wspierać na każdym etapie, ponieważ w ten sposób dziecko ma możliwość rozwoju nowych umiejętności oraz ćwiczy i doskonali wcześniej nabyte. Rodzice w pierwszych miesiącach życia dziecka mogą go wesprzeć poprzez stosowanie odpowiedniej pielęgnacji. W tym przypadku istotny jest odpowiedni sposób noszenia, podnoszenia oraz odkładania dziecka. Ważne również będą czynności przy nim wykonywane takie jak przebieranie czy zmiana pieluszki. Warto pamiętać o zachęcaniu dziecka do ruchu, natomiast nie należy przyspieszać rozwoju dziecka szczególnie wtedy, kiedy dziecko nie jest jeszcze gotowe na przyjęcie i utrzymanie danej pozycji takiej jak np. siedzenie czy chodzenie.

Dobrym pomysłem z pewnością dla dzieci młodszych i starszych będzie zabawa. Dodatkowo w przypadku dzieci starszych świetnie sprawdzą się proste ćwiczenia, również te w formie zabawy. Dziecko może również doskonalić umiejętności motoryczne podczas przyłączenia się do wykonywania razem z rodzicami codziennych czynności domowych jak gotowanie, sprzątanie czy zakupy. Z pewnością jazda na rowerze, zabawa na placu zabaw czy pływanie na basenie przyczynią się do rozwoju dziecka. Dobrym pomysłem będzie rysowanie, kolorowanie, zabawy ciastoliną czy plasteliną, które wpłyną na rozwijanie umiejętności związanych z motoryką mała. Ważne jest, aby przy wykonywaniu ćwiczeń z dzieckiem i zabawie zadbać o przyjazną atmosferę, by dziecko czuło się komfortowo. Rodzice mogą zachęcać i motywować dziecko do poznawania i próbowania nowych umiejętności, a także powinni być dla niego wzorem do naśladowania. 

Przykłady zabaw i czynności, które mogą wykonywać rodzice można znaleźć w artykule zabawy wspierajace rozwoj motoryczny dziecka powyzej 12 miesiaca zycia oraz w artykule zabawy wspierające rozwój motoryczny niemowlęcia. Dodatkowo, jak wspomniałam na początku, zapraszam do zapoznania się ze specjalną sekcją na stronie - "Rozwój dziecka i w jaki sposób go wspierać". Znajduje się tam jeszcze więcej informacji poszeregowanych dla dzieci w różnych ramach wiekowych. Zapraszam.

PS. Pamiętaj! Pośpiech nie jest wskazany

Warto również zwrócić uwagę na to, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie zaleca się porównywania dziecka z innym dzieckiem. Przebieg rozwoju jest podobny, natomiast jedno dziecko może osiągnąć daną umiejętność wcześniej a inne później. Czynniki takie jak genetyka czy warunki środowiskowe mogą mieć wpływ na rozwój dziecka i jego szybkość. Bywa i tak, że dziecko potrzebuje więcej czasu na rozwinięcie danej umiejętności. W przypadku zauważenia przez rodziców u dziecka niepokojących kwestii związanych z rozwojem warto wówczas skonsultować się z lekarzem. Konsultacja u fizjoterapeuty dziecięcego również będzie dobrym pomysłem. 

Bibliografia:

1. Rokicka-Milewska R., Nasze dziecko, rozwój, pielęgnowanie i wychowanie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
2. Bujanowska A.,  Sidor-Piekarska B., Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w teorii i praktyce, Wydaw. KUL, Lublin 2015.