Dlaczego leżenie dziecka na brzuszku jest ważne? Opinia fizjoterapeuty

Wielu pediatrów, jak i fizjoterapeutów dziecięcych podkreśla, że warto układać, a nawet zachęcać dziecko do leżenia na brzuszku. Tutaj oczywiście w pełni zgadzam się z kolegami oraz koleżankami po fachu i również swoim pacjentom zalecam i wyjaśniam, dlaczego jest to ważne. Jest to również temat, który często jest poruszany przez samych rodziców, którzy dopytują o szczegóły. Z punktu widzenia fizjoterapeuty od razu mogę powiedzieć, że leżenie na brzuchu jest kluczową aktywnością dziecka, która jest niezwykle potrzebna w dalszym jego rozwoju. W dzisiejszym wpisie wyjaśnię, dlaczego fizjoterapeuci tak bardzo zwracają uwagę na to, aby układać dziecko na brzuszku, dlaczego jest to istotne i jakie zalety za sobą niesie. Odpowiem również na pytanie, od kiedy można układać dziecko na brzuchu i jak go do tego zachęcać. Poruszę główne kwestie, które zwykle poruszam podczas spotkań czy to w gabinecie, czy też na konsultacjach online z moimi pacjentami. Serdecznie zapraszam.

W artykule

Leżenie na brzuszku jako istotny etap rozwoju dziecka

Leżenie na brzuszku to jeden z kluczowych etapów w rozwoju dziecka. Przebywając w pozycji leżącej na brzuchu dziecko wraz z upływem czasu, uczy się utrzymywać główkę i zaczyna ją unosić coraz wyżej. Daje to mu możliwość samodzielnej obserwacji otoczenia w tym np. rodziców, którzy znajdują się w pobliżu, ale również zabawek i przedmiotów. W leżeniu na brzuchu maluszek wzmacnia mięśnie, co w przyszłości przełoży się na kształtowanie i rozwijanie kolejnych umiejętności ruchowych przez dziecko. Między innymi takich jak: pełzanie, czworakowanie, siad czy kolejno chód. Aktywność dziecka w pozycji leżenia na brzuchu stanowi dla dziecka podstawę do dalszego rozwoju. Zalet leżenia na brzuszku będzie zatem mnóstwo.

Jakie są zalety leżenia na brzuszku?

Gdybyśmy chcieli stworzyć listę zalet, jakie niesie ze sobą leżenie na brzuszku dziecka, to na pewno należałoby powiedzieć, że pozycja ta między innymi: 

• sprzyja prawidłowemu kształtowaniu główki,
• sprzyja rozwojowi ruchowemu oraz rozwojowi równowagi,
• jest pozycją wyjściową do kolejnych umiejętności takich jak pełzanie czy czworakowanie,
• pozwala dziecku kształtować i rozwijać ruch unoszenia główki oraz pozwala na pracę nad podporem na przedramionach,
• w tej pozycji maluszek może wzmacniać i stymulować mięśnie głowy, szyi, barków, ramion oraz mięśnie przykręgosłupowe, 
• pozycja ta wspomaga pracę przewodu pokarmowego i zapobiega powstawaniu kolkom u dziecka. Ułatwia usuwanie gazów i uspokaja dziecko,
• daje dziecku możliwość eksplorowania przestrzeni,
• wpływa pozytywnie na rozwój wzroku. Dziecko może się rozglądać i podążać wzrokiem za zabawką lub obiektem.

Powyższa lista na pewno nie jest wyczerpana, ale na pewno pokazuje, że pozytywnie wpływa na jego rozwój w wielu aspektach.

Od kiedy można układać dziecko na brzuszku?

Dziecko na brzuchu można już układać od urodzenia. Najpierw warto zacząć od układania maluszka na brzuszku na klatce piersiowej mamy lub taty. W takiej pozycji, jeżeli go ułożycie, to zapewnicie maluszkowi komfort i pozytywne odczucia. Dodatkowo w tej pozycji dziecko powinno czuć się bezpiecznie ze względu również na bliskość rodzica. Później można zacząć układać dziecko na brzuszku na macie często, ale na krócej. Nadmienię, że nie należy obawiać się przy układaniu dziecka na brzuszku o kikut pępowinowy. Nie jest to przeciwskazaniem, chyba że lekarz zalecił inaczej. Z czasem, jeżeli dziecko będzie chętnie przebywało w tej pozycji, to można ten czas wydłużać. Warto również pamiętać, że jeżeli układamy maluszka na macie na brzuszku, to zawsze powinno się go obserwować i być czujnym. Unika się natomiast układania maluszka na brzuszku zaraz po posiłku. Zdarza się, że są dzieci, które nie lubią tej pozycji, bardzo w niej protestują i jej unikają. Wówczas należy do tego podejść ostrożnie i małymi kroczkami tę pozycję wprowadzać. Więcej na ten temat podpowiem w jednym z następnych akapitów.

Ile niemowlę może leżeć na brzuchu?

Nie ma jednej, uniwersalnej i konkretnej odpowiedzi na to, ile niemowlę może leżeć na brzuszku. Można natomiast powiedzieć, że może leżeć tak długo, jak długo robi to z chęcią i nie protestuje. Z początku jest to zazwyczaj kilka minut, aczkolwiek kiedy niemowlę będzie miało coraz lepszy podpór, to chętniej i dłużej będzie przebywało w tej pozycji. Należy obserwować dziecko i z czasem powinno być jasne, kiedy ta pozycja przestaje być dla niego komfortowa i ile czasu potrafi w takiej pozycji przebywać. Zwykle dzieje się tak, że dziecko, jak jest już zmęczone przebywaniem w tej pozycji, to zaczyna być niespokojne, marudne i wówczas warto mu ją zmienić na inną. Można go wówczas przewrócić na plecki lub podnieść. W literaturze można znaleźć, że zaleca się, aby maluszek leżał na brzuchu po około 3-5 minut, 2-3 razy w ciągu dnia. Nie jest to absolutnie konkretna liczba, której należy bezsprzecznie przestrzegać.  Jak zostało wspomniane, należy obserwować swoje dziecko i kierować się zdrowym rozsądkiem.

Do czego może doprowadzić unikanie układania dziecka na brzuszku?

Jak już zostało wspomniane leżenie na brzuszku to naturalny krok i ważny etap w rozwoju maluszka. Unikanie układania dziecka na brzuchu może przyczynić się między innymi do:

• spłaszczenia główki,
• zaburzeń rozwoju ruchowego,
• zaburzeń koordynacji ruchowej,
• problemów związanych z pracą jelit i wydalaniem gazów,
• trudności w osiąganiu kolejnych umiejętności ruchowych.

Dlatego tak ważne jest, by pracować nad tą pozycją z maluszkiem i układać go na brzuszku. 

Co zrobić, gdy dziecko niechętnie leży na brzuszku?

Do fizjoterapeuty zgłaszają się rodzice z maluszkami, które mają trudność z leżeniem na brzuszku lub po prostu robią to bardzo niechętnie. Rodzice najczęściej zgłaszają, że maluszek wydaje się nie lubić tej pozycji, jest w niej niezadowolony i stanowczo protestuje. Ponadto informują, że zdarza się, że od razu jak dziecko zostanie położone na brzuszku, to zaczyna płakać. Warto wówczas zastanowić się co może być przyczyną owych trudności. Najczęściej taka sytuacja może być związana z występowaniem u dziecka nieprawidłowej dystrybucji napięcia mięśniowego, asymetrią czy też trudnościami z utrzymaniem podporu na przedramionach.

Ważne jest, aby w razie problemów skonsultować dziecko z pediatrą lub fizjoterapeutą dziecięcym w celu znalezienia przyczyny. W dalszym etapie należy postarać się odpowiednio zaradzić ewentualnym trudnością i zastosować się do zaleceń specjalisty. Nie warto tego problemu lekceważyć, ze względu na to, że aktywność w tej pozycji tak jak już wcześniej wspomniałam, jest niezwykle ważna dla dalszego rozwoju dziecka.

Jak zachęcić niemowlaka do leżenia na brzuszku?

Aby zachęcić dziecko do leżenia na brzuszku, można wykonać następujące ćwiczenia:

• Ułóż maluszka na swojej klatce piersiowej. Najwygodniej będzie to zrobić w pozycji leżącej. Zachęć go do podniesienia głowy poprzez mówienie do niego, robienie śmiesznych min czy też śpiewanie.
• Podczas gdy dziecko leży na brzuszku, ułóż swoją rękę w poprzek na miednicy maluszka i delikatnie dociśnij jego pupę w kierunku podłoża. Dzięki temu maluszek będzie mógł poczuć się w tej pozycji stabilniej i będzie mu łatwiej unieść i utrzymać główkę ponad podłożem.
• Ułóż maluszka w poprzek swoich ud i z przodu pokaż mu zabawkę, która będzie dla niego interesująca. Możesz to ćwiczenie wykonać z dzieckiem, siedząc na podłodze i wygodnie opierając się o ścianę lub siedząc na krześle. Podtrzymuj maluszka ręką w okolicy miednicy.
• Ułóż maluszka w poprzek swoich ud i obniż kolano, które znajduje się na wysokości pupy maluszka. Trzymaj maluszka ręką w okolicy miednicy. Z przodu postaraj się zainteresować dziecko ciekawą dla niego zabawką. Możesz również w ten sam sposób spróbować zrobić to ćwiczenie z dzieckiem siedząc na krześle. Ponadto możesz powyższe ćwiczenie wykonać siedząc na podłodze i opierając się o ścianę. Wówczas ułóż dziecko w poprzek swoich ud i delikatnie unieś nogę, która znajduje się pod klatką piersiową malucha.
• Ułóż dziecko na brzuszku na piłce gimnastycznej. W tej pozycji pokaż z przodu dziecku zabawkę, która sprawi, że będzie ono chciało unieść głowę. Możesz utrzymywać maluszka na piłce w jednej pozycji lub możesz wykonać delikatny ruch piłką do przodu i tyłu, na boki oraz krążenia. Przy tym ćwiczeniu należy pamiętać o tym, aby maluszkowi zapewnić bezpieczeństwo i należy pilnować piłki, aby nie wysunęła się ona zbyt daleko do przodu. Trzeba mieć nad nią kontrolę.
• Usiądź na podłodze, zegnij nogi w kolanach i ułóż maluszka na brzuszku wzdłuż twoich ud. Tak, żeby maluszek był skierowany twarzą do otoczenia. Ułóż swoje ręce na ramionkach i łokciach dziecka od strony bocznej. Maluszek powinien podpierać się na łokciach i nie powinny one wychodzić poza linię Twoich kolan. W tej pozycji możesz dziecku pokazać z przodu coś interesującego lub bliska osoba może do niego mówić i go zabawiać. To samą zabawę możesz powtórzyć siedząc na kanapie lub krześle.
• Aby ułatwić maluszkowi leżenie na brzuszku możesz włożyć zwinięty ręczniczek pod jego klatkę piersiową. To ćwiczenie świetnie sprawdza się na początku przygody dziecka z pozycją leżenia na brzuchu.
• Spróbuj dziecko ponosić na brzuszku na tak zwanego leniwca. 

Warto wspomnieć, że te ćwiczenia najlepiej sprawdzą się, gdy rodzice wspólnie będą współpracować. Będzie je wówczas łatwiej wykonać i będzie to świetna okazja do wspólnej aktywności. Dodatkowe ćwiczenia wspierające leżenie dziecka na brzuszku i jego rozwój w zakresie motoryki dużej i małej można znaleźć na osobnej podstronie "Rozwój dziecka i w jaki sposób go wspierać".

Aktywności te powinny zachęcić dziecko do leżenia na brzuchu. Wyżej wspomniane ćwiczenia nie powinny sprawiać maluszkowi dyskomfortu oraz nie należy ich robić za wszelką cenę. Warto dodać, że powyższa lista powinna być tylko uzupełnieniem i przypomnieniem wiedzy z konsultacji ze specjalistą. W przypadku zauważenia problemów z tą pozycją u maluszka zalecana jest konsultacji z fizjoterapeutą dziecięcym.

Jakie podłoże zaleca się do układania dziecka na brzuchu?

Jako fizjoterapeuta dziecięcy do układania dziecka na brzuszku najczęściej polecam zastosowanie maty piankowej. Dziecko nie musi wówczas leżeć na podłodze. Oczywiście, jeżeli podłoga nie jest bardzo zimna, maluszek nie protestuje i chce przebywać na podłodze to raczej nie powinno to negatywnie wpływać na żadne kwestie związane z rozwojem. Uważam natomiast, że podłoga zabezpieczona matą zapewnia dziecku najlepsze warunki do kształtowania i rozwijania umiejętności ruchowych. Kolejno warto wspomnieć, że w tym celu sprawdzi się również średnio twardy materac. Warto w tym przypadku zwrócić uwagę, żeby materac nie był za twardy ani też za miękki, ponieważ wówczas dziecko mogłoby się w nim zapadać. Zdarza się, że rodzice pytają, czy zamiast maty mogą położyć na podłodze koc lub duży ręcznik. Uważam, że to nie jest trafiony pomysł z tego względu, że koc lub ręcznik może się przesuwać. Ponadto dziecko może podciągać koc pod siebie, co spowoduje, że maluszek, zamiast podnosić się do góry na raczkach, to będzie schodził w dół i się dodatkowo cofał, co nie jest pożądane.

Przykładowe propozycje mat dla niemowlęcia

Poniżej przedstawiam kilka propozycji mat dla niemowlęcia, które są polecane przez rodziców moich pacjentów i które sama zwykle polecam. Nie jest to post sponsorowany, a poniższe przykłady wynikają z dobrych opinii, które usłyszałam od rodziców.

1. Mata piankowa - puzzle (105x105cm) + piankowe figurki Nukido Town

Źródło zdjęcia oraz możliwość zakupu na stronie: nukido.pl/p81,mata-piankowa-puzzle-105x105cm-piankowe-figurki-nukido-town.html

2. Mata piankowa - Zestaw 9 mat puzzle (90x90 - "Chmurki na niebie")

Źródło zdjęcia oraz możliwość zakupu na stronie: 4fizjo.pl/product-pol-716-Zestaw-9-mat-puzzle-90x90-Chmurki-na-niebie.html

3. Mata piankowa - składana (200 x 150 x 1 cm Nukido NK-341)

Źródło zdjęcia oraz możliwość zakupu na stronie: nukido.pl/p55,mata-piankowa-skladana-200-x-150-x-1-cm-nukido-nk-341.html

4. Mata piankowa - rulon (Dwustronna XXL 180 x 150 x 2 cm)

Źródło zdjęcia oraz możliwość zakupu na stronie: mamabrum.eu/733-dwustronna-mata-piankowa-xxl-180-x-150-x-2-cm-najgrubsza-rulon-droga-i-zygzaki

Jako fizjoterapeuta pracujący z dziećmi zwracam szczególną uwagę oraz zachęcam rodziców, aby układali dziecko na brzuchu. Dodatkowo przy tym szczegółowo wyjaśniam, dlaczego ta pozycja jest dla dziecka tak ważna w kwestii dalszego rozwoju. Dziecko mające doświadczenie w aktywnej pracy na brzuszku łatwiej opanowuje kolejne umiejętności ruchowe. Bardzo ważne w pracy z dzieckiem jest, aby dążyć do tego, aby od samego początku pozycja leżenia na brzuszku była stabilna i żeby maluszek potrafił ją utrzymać. Z pewnością opanowanie tej czynności zapewni dziecku większą swobodę ruchu i da mu możliwość do dalszego rozwoju. Pamiętajmy również o tym, że w przypadku jakichkolwiek problemów lub wątpliwości pomocny będzie fizjoterapeuta dziecięcy.

Bibliografia:

1. Williams E., Galea M.,: Another look at "tummy time" for primary plagiocephaly prevention and motor development, Infant Behavior Dev, 71: 101839, 2023.
2. Fernandes Vasconcelos e Silva B., Suelen Santos Sampaio S., Raffin Moura J., Emanuela Barreto de Medeiros C., Daniel de Lima-Alvarez C., Rocha Simão C., Guerra Azevedo I., Alves Pereira S.: “I Am Afraid of Positioning my Baby in Prone”: Beliefs and Knowledge about Tummy Time Practice, Int J Pediatr, 2023.