Wszystko co musisz wiedzieć o obrotach niemowlaka. Fizjoterapeuta wyjaśnia

Z każdym dniem życia dziecko staje się coraz bardziej aktywne i coraz ciekawsze otoczenia. Wraz z wiekiem dziecko staje się również coraz bardziej samodzielne i nabywa przy tym nowe umiejętności. Szczególnie ważne wydaje się pierwsze dwanaście miesięcy. Rodzice powinni wykorzystać ten czas, przede wszystkim ciesząc się macierzyństwem oraz tacierzyństwem. Wykorzystać go wspólnie na zabawę i zwyczajnie bycie ze sobą. Z uwagi na to, że miesiące te są niezwykle ważne w rozwoju dziecka, warto również maluszka obserwować i w przypadku zauważenia jakichkolwiek wątpliwości konsultować je ze specjalistami. Aby skutecznie reagować, świadomy rodzic powinien wiedzieć, na co zwrócić szczególną uwagę oraz co powinno go zaniepokoić. W dzisiejszym artykule postaram się przedstawić wszystko, co rodzic powinien wiedzieć o obrotach niemowlaka. Odpowiem również na pytania rodziców. Kiedy dziecko powinno zacząć obracać się na boki, a kiedy z pleców na brzuszek i z brzuszka na plecki. Czy rodzic powinien zaniepokoić się tym, że dziecko nie próbuje samodzielnie się obracać lub robi to w niewłaściwy sposób. Są to jedne z najczęstszych pytań, o które pytają mnie rodzice moich małych pacjentów. Mam nadzieję, że odpowiedzi na nie pomogą również i Tobie.

W artykule

Trochę teorii. Zanim dziecko zacznie się obracać.

Zanim maluszek zacznie się obracać, musi nabyć i opanować wiele umiejętności. Nowe umiejętności kształtuje i rozwija na podstawie wcześniejszych doświadczeń i wcześniej zdobytych umiejętności. Pracuje nad nimi de facto już od urodzenia. Jeżeli chodzi o obroty, to przed ich rozpoczęciem maluch powinien:

• mieć przede wszystkim odpowiednią kontrolę głowy i potrafić utrzymać ją w linii środkowej ciała,
• posiadać odpowiednio wykształcony zmysł wzroku oraz bez trudności skupiać wzrok na zabawce i płynnie wodzić wzrokiem za przedmiotem lub zabawką,
• być zainteresowany i chcieć odkrywać i eksperymentować z rączkami i nóżkami,
• w leżeniu na plecach umieć unosić rączki i nóżki ponad podłoże,
• potrafić pracować i bawić się w linii środkowej ciała oraz nie mieć trudności z jej przekraczaniem,
• w leżeniu na brzuchu, jak i na plecach, powinien być stabilny.

Po osiągnięciu wyżej wymienionych umiejętności maluch naturalnie zacznie swoją przygodę z obrotami. Sam obrót jest umiejętnością złożoną i jak widać, maluch musi wcześniej opanować wiele innych umiejętności. Liczy się również jakość ich wykonywania oraz motywacja i chęci malucha.

Jak wygląda samodzielny obrót niemowlaka? Na co zwrócić uwagę?

Dziecko chcąc się obrócić z leżenia na pleckach do leżenia na brzuszku, w pierwszej kolejności zaczyna od tego, że obraca główkę w stronę, w którą chce się obrócić. Następnie maluszek wystawia rączkę do boku w stronę, w którą ma zwróconą główkę, czyli w stronę, w którą patrzy. Rączka dziecka zostaje ułożona na podłożu. Dziecko ustawia dłoń w taki sposób, aby była ona zwrócona w stronę sufitu, a grzbiet dłoni spoczywa na powietrzni. Kolejno unosi zgięte nóżki nieco ponad podłoże, ustawiając skośnie swoją miednicę. W tym ustawieniu i ruchu dziecko ma ustawione nóżki w ten sposób, że nóżka, która podczas obrotu będzie u góry, zgina się, a ta na dole się prostuje. Końcowo rączka maluszka, znajdująca się na górze, przekracza linię środkową ciała i dziecko płynnie obraca się na brzuch. Niezwykle istotne jest również to, aby dziecko potrafiło obracać się na obie strony. Jeżeli maluszek będzie obracał się tylko w jedną stronę, to warto skonsultować to z pediatrą lub fizjoterapeutą dziecięcym.

Podczas obrotu z brzuszka na plecy dziecko przenosi ciężar ciała na jedną stronę i ją wydłuża. Przeciwną stronę natomiast skraca oraz zgina nóżkę w stawie biodrowym i kolanowym. Napinając mięśnie brzuszka, obraca się do leżenia na boku i później na plecach. Warto wspomnieć, że podczas tej aktywności broda maluszka powinna zbliżyć się do mostka.

Kiedy dziecko zaczyna się obracać?

Dziecko zaczyna obracać się na boki około 3-4 miesiąca życia. Często mówi się również o tym, że dziecko podejmuje próby przekręcania się na boki lub rolowania. Umiejętność ta daje dziecku możliwość obserwacji otoczenia z innej, ciekawszej dla niego perspektywy oraz stanowi bardzo ważny trening mięśni i koordynacji ruchowej. Oczywiście czas ten może być różny, gdyż każde dziecko rozwija się własnym tempem oraz warto pamiętać o tym, że dziecko musi również posiąść inne umiejętności. Tak jak zostało to zaznaczone w poprzednich akapitach.

Z pleców na brzuch dziecko zaczyna się obracać około 5-6 miesiąca życia. Wówczas warto pamiętać, że kontrolowany i prawidłowy obrót powinien wyglądać w ten sposób, że ruch powinien zaczynać się od miednicy, którą wcześniej dziecko układa skośnie względem tułowia po to, aby wykonać właśnie obrót.

Z brzuszka na plecy dziecko zaczyna się obracać około 6-7 miesiąca życia. Najczęściej obrót ten następuje około 1-2 miesiące po tym, jak dziecko zaczęło obracać się z pleców na brzuch. Podobnie jak w przypadku obrotów z pleców na brzuch maluszek wykonuje obrót, zaczynając go od skośnego ustawienia miednicy w stosunku do tułowia.

Moje dziecko ma 2 miesiące i już się obraca

Zdarza się, że dziecko może przypadkowo się obrócić. Przypadkowe obroty zauważa się najczęściej u dzieci 2-3 miesięcznych. Maluszek może obrócić się z brzuszka na plecy przez przypadek między innymi przez to, że ma ciężką i dużą główkę. Dokładniej mówiąc, maluszek, leżąc na brzuszku na podłożu, w pierwszych miesiącach życia, uczy się unosić główkę ponad podłoże i ją utrzymywać. Może się zdarzyć, że duża i ciężka główka dziecka pochyli się na bok i przeważy go. Główka w tym przypadku pociągnie za sobą tułów. W ten sposób może dojść do przypadkowego obrotu malucha z brzucha na plecy. Warto zaznaczyć, że obrót ten nie jest jeszcze obrotem samodzielnym i kontrolowanym. Obrót taki nie powinien jednak wzbudzać niepokoju u rodziców.

Moje dziecko odgina główkę do tyłu podczas obrotu

Często zdarza się, że rodzice zgłaszają się do fizjoterapeuty z uwagi na to, że dziecko obraca się z plecków na brzuch z bardzo dużym odgięciem główki i wygięciem całego tułowia w łuk. Od razu należy zaznaczyć, że nie jest to do końca właściwe. Faktycznie na początku przygody malucha z obrotami może się zdarzyć, że dziecko sprawdza różne możliwości i może w ten sposób się obracać. Dla mnie jako fizjoterapeuty dziecięcego ważne jest to, aby dziecko oprócz wykonywania obrotu wykorzystywało prawidłowy wzorzec oraz zachowywało równowagę w aktywności mięśni przedniej i tylnej ściany tułowia. Jeżeli maluch będzie często obracał się, korzystając z odgięcia głowy do tyłu, zamiast zgięcia bocznego, to może to spowodować, że ta wcześniej wspomniana równowaga mięśniową zostanie zaburzona i jedne mięśnie będą bardziej aktywne od drugich. W prawidłowo wykonywanym obrocie przez dziecko powinno zauważać się, że oprócz tego, że dziecko obciąża stronę wydłużoną, to wykonuje go ze zgięciem bocznym tułowia. Ponadto podczas obrotu czubek głowy dziecka powinien być najwyższym punktem w ciele dziecka.

Moje dziecko obraca się tylko w jedną stronę

Może się zdarzyć, że maluszek będzie początkowo obracać się tylko w jedną stronę. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że maluszek powinien wówczas rozpocząć przewracanie się na drugą stronę najpóźniej do 6 tygodni po tym, jak w sposób kontrolowany i z powodzeniem wykonał swoje pierwsze obroty. Gdy rodzice zauważają, że maluszek bardziej preferuje jedną stronę, warto wówczas przyjrzeć się uważnie jego rozwojowi. Warto spróbować zaobserwować czy w innych umiejętnościach lub pozycjach również występuje preferencja jednej strony. Przede wszystkim należy sprawdzić, czy dziecko układa się symetrycznie oraz czy główka dziecka jest ustawiona symetrycznie w linii środkowej ciała. Jeżeli rzeczywiście tak jest, to może to świadczyć na przykład o asymetrii i w takiej sytuacji zalecam konsultację z lekarzem lub fizjoterapeutą. 

Jeżeli po 6 tygodniach dziecko nadal wykonuje obroty tylko w jedną stronę, to wówczas również warto udać się na konsultację do specjalisty. Dodatkowo w razie potrzeby warto zachęcać niemowlę i wspierać jego obroty w obie strony. Można to z powodzeniem robić podczas codziennej zabawy i pielęgnacji, wykonując proste aktywności. Więcej o tym, w jaki sposób wspomagać maluszka w obrotach, będzie można dowiedzieć się w jednym z kolejnych akapitów.

Co jeszcze może zaniepokoić rodzica w przypadku obrotów?

Z punktu widzenia nauki obrotów, ale też ogólnego rozwoju dziecka, rodziców może zaniepokoić to, że dziecko ma trudności z utrzymaniem stabilnej pozycji na brzuszku i na pleckach. Z trudnościami w tym aspekcie, maluszkowi będzie bardzo ciężko wykształcić i rozwijać nowe umiejętności, a w tym również obroty. Kolejna kwestia to utrzymywanie główki w linii środkowej ciała. Dziecko powinno utrzymywać główkę około 4 miesiąca życia. Rodziców zaniepokoić może również to, że maluszek w pozycji leżącej zbyt mocno podnosi i zadziera główkę do góry lub odgina ją do tyłu. Może również wyginać przy tym tułów w delikatny łuk. Taka sytuacja może być spowodowana między innymi przez nierównomierne napięcie mięśni w ciele maluszka. 

Dlaczego niektóre dzieci mogą mieć problem z obrotami?

Do głównych czynników, które mogą przyczynić się do problemów lub opóźnienia w obrotach, zaliczyć można między innymi ograniczenia ruchomości tułowia, niewłaściwe napięcie w szyi lub klatce piersiowej, ograniczenie ruchomości głowy, szyi i ramion oraz trudności z koordynacją. Do problemów dziecka z obracaniem może również przyczynić się nieodpowiednia siła i mobilność mięśni posturalnych, trudności z przekraczaniem linii środkowej oraz z koordynacją ramion.

Mata piankowa jako idealne miejsce do nauki obrotów

Rodzice powinni zadbać o to, aby dziecko miało odpowiednie warunki do nauki obrotów. Powinno ono mieć miejsce o dość twardym i dużym podłożu, które zapewni mu przestrzeń oraz bezpieczeństwo podczas nauki i eksplorowania otoczenia. Według mnie najlepszym wyborem w tej sytuacji będzie mata piankowa. Przyda się ona nie tylko do nauki obrotów, ale również innych umiejętności. Będzie też dla niemowlęcia doskonałym miejscem do zabawy. W artykule - Jaką matę wybrać dla niemowlaka? Fizjoterapeuta radzi, dowiedzieć się można na co warto zwrócić uwagę przy jej wyborze. Można tam również znaleźć kilka rekomendacji konkretnych produktów. Warto natomiast unikać wsadzania dziecka na dłuższy czas do sprzętów, które mogą ograniczać mu swobodę ruchów. Kwestia ta dotyczy sprzętów takich jak: bujaczek, fotelik samochodowy, kokon czy też gondola od wózka.

Jak wesprzeć dziecko, które nie potrafi obracać się samodzielnie?

Na samym początku chcę przypomnieć, że każde dziecko rozwija się własnym tempem i może nabywać nowe umiejętności nieco szybciej lub nieco wolniej. Nie należy porównywać rozwoju dziecka z rówieśnikami. Nie należy również zbyt mocno wymuszać lub wspierać rozwoju, szczególnie, gdy dziecko nie jest na to gotowe. Uważam, że warto obserwować dziecko i delikatnie wspierać jego rozwój oraz zachęcać go do pewnych umiejętności. Szczególnie w razie potrzeby i nigdy za wszelką cenę.   

Maluszka w obrotach można wspierać już od pierwszych dni jego życia. Można to robić między innymi poprzez codzienną prawidłową pielęgnację i zabawę. W pierwszych miesiącach życia warto zwrócić szczególną uwagę na czas spędzany z dzieckiem i proponować mu takie aktywności i zabawy, które będą stymulowały jego rozwój. Rodzice powinni skupić się przede wszystkim na prawidłowym stymulowaniu dziecka podczas noszenia, podnoszenia, obracania czy odkładnia. W tym przypadku ważne jest, aby podczas tych czynności obracać maluszka poprzez przetaczanie go z boku na bok. Podczas podnoszenia dziecka do góry warto unikać podnoszenia go poprzez chwyt pod pachy. Lepszym pomysłem będzie podnoszenie dziecka, przetaczając go najpierw na bok, a następnie podnoszenie go w pozycji bocznej. Dobrym ćwiczeniem dla dziecka będzie również noszenie go bokiem, w ułożeniu tyłem do siebie. Do wykonywania obrotów dziecko można wspierać za pomocą zabaw i aktywności. Przykładami będą:

• rolowanie z bok na bok z uchwyceniem rączek i stóp dziecka (lewa rączka-lewa stopa, prawa rączka-prawa stopa),
• aktywna zabawa nóżkami uniesionymi ponad podłoże (pupa uniesiona nad podłoże),
• obroty z pleców na brzuszek i z brzucha na plecki.

Ważne jest, aby rodzic wykonywał te aktywności bez pośpiechu oraz powoli. Więcej pomysłów na aktywności wspierające obrót z pleców na brzuch znaleźć można w osobnym artykule: 5 prostych aktywności wspierających obrót z pleców na brzuch u dziecka. Znajduje się tam również materiał wideo prezentujący przykładowe wykonanie tych aktywności i szczegółowa instrukcja. Rodzic, wykonując powyższe czynności w odpowiedni sposób, pokaże dziecku mechanizm obrotów, dzięki czemu będzie miało ono możliwość zapoznania się z nimi i łatwiej będzie mu samodzielnie dążyć do ich praktykowania. Pokaże to również maluszkowi, że obroty mogą być dla niego po prostu ciekawe i atrakcyjne oraz być dobrą zabawą. 

Kiedy zgłosić się z dzieckiem na konsultację do fizjoterapeuty?

Rodzic powinien skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą dziecięcym, kiedy zauważy, że jego pociecha nie obraca się samodzielnie, gdy wykonuje obroty ciała w sposób nieprawidłowy, na przykład z odgięciem główki i tułowia do tyłu, oraz w przypadku, gdy dziecko w wieku 9 miesięcy nie podejmuje samodzielnych prób obrotów. Konsultacja ze specjalistą będzie również pomocna w przypadku, gdy maluch obraca się wyłącznie przez jeden bok i sytuacja ta nie zmienia się przez więcej niż 6 tygodni. Jeżeli rodzic pracuje z dzieckiem w domu i pomimo wspierania go poprzez zabawę i przyjazną pielęgnację, dziecko w dalszym ciągu obraca się z odgięciem główki i tułowia lub występują jakiekolwiek inne problemy, to w takiej sytuacji również warto zgłosić się na konsultację. Podczas konsultacji lekarz lub fizjoterapeuta ma możliwość oceny rozwoju i aktywności dziecka. Ponadto specjalista będzie również w stanie pokazać dopasowane do dziecka ćwiczenia i aktywności, które rodzic może wykonywać w domu.

Podsumowanie

Obroty u dziecka bazują na umiejętnościach, które dziecko nabyło już wcześniej. Są one bardzo ważną częścią jego rozwoju i będą konieczne do osiągania jeszcze kolejnych umiejętności. Niemniej jednak warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie i niektóre dzieci nabywają daną umiejętność trochę szybciej a niektóre trochę później. Dlatego też niewielkie odstępstwa od normy nie zawsze powinny stanowić powód do niepokoju u rodziców. Natomiast jeżeli rodziców coś niepokoi w związku z rozwojem dziecka, to warto zasięgnąć opinii specjalisty. Jeżeli będzie taka potrzeba, to po ocenie malucha specjalista przedstawi, w jaki sposób warto wspierać go w domu.

Bibliografia:

1. Borkowska M., Szwiling Z.: Metoda NDT – Bobach. Poradnik dla rodziców. Warszawa, 2011, Wydawnictwo Lekar- skie PZWL.
2. Yousafzai AK, Rasheed MA, Rizvi A, Armstrong R, Bhutta ZA. Parenting Skills and Emotional Availability: An RCT. Pediatrics. 2015 May;135(5):e1247-57. doi: 10.1542/peds.2014-2335. Epub 2015 Apr 13. PMID: 25869369.
3. Zubler JM, Wiggins LD, Macias MM, Whitaker TM, Shaw JS, Squires JK, Pajek JA, Wolf RB, Slaughter KS, Broughton AS, Gerndt KL, Mlodoch BJ, Lipkin PH. Evidence-Informed Milestones for Developmental Surveillance Tools. Pediatrics. 2022 Mar 1;149(3):e2021052138. doi: 10.1542/peds.2021-052138. PMID: 35132439; PMCID: PMC9680195.