Zgłaszają się do mnie rodzice, którzy zauważają, że dziecko ma problemy z utrzymaniem prawidłowej postawy ciała, ma trudności z równowagą, skarży się na ból pleców lub szybko się męczy podczas zabawy. Rodzice zastanawiają się jak wesprzeć pociechę, jak dalej postępować i jak poprawić sprawność oraz samopoczucie dziecka. W głowach rodziców pojawia się również często pytanie, czy powyższe objawy mogą mieć wpływ na dalszy rozwój dziecka i stąd często decydują się na konsultację z fizjoterapeutą. Co oczywiście jest świetnym wyborem.
Oczywiście przyczyn takich dolegliwości może być wiele i zawsze, a w szczególności, gdy dolegliwości te są duże, warto skonsultować się ze specjalistą, natomiast często przyczyną takich dolegliwości mogą być problemy z napięciem mięśniami brzucha u dziecka. W dalszej części artykułu odpowiem, dlaczego odpowiednie napięcie mięśni brzucha jest bardzo istotne. Opowiem, czym są mięśnie posturalne i mięśnie brzucha oraz o tym, jak może zmienić się postawa ciała dziecka w przypadku, gdy mięśnie brzucha są osłabione. Dodatkowo będzie można również przeczytać o tym, jak wzmocnić mięśnie brzucha u dziecka w domu i przedstawię kilka propozycji ćwiczeń i zabaw.
W artykule
- Czym są mięśnie posturalne?
- Dlaczego mięśnie brzucha są szczególnie ważne dla dziecka?
- Jakie nieprawidłowości mogą wynikać z osłabionych mięśni brzucha?
- Jak rodzice mogą rozpoznać, że ich dziecko ma osłabione mięśnie brzucha?
- Kiedy zacząć wzmacniać mięśnie brzucha u dziecka?
- 10 propozycji ćwiczeń i zabaw wzmacniających mięśnie brzucha u dziecka - do wykonania w domu
- O czym jeszcze powinni pamiętać rodzice?
- Podsumowanie
- Inne artykuły, które mogą Cię zainteresować
Czym są mięśnie posturalne?
Mięśnie poturlane stanowią grupę mięśni, które są odpowiedzialne między innymi za utrzymywanie prawidłowej postawy ciała. Zarówno podczas spoczynku, jak i ruchu oraz zapewniają one stabilność postawy ciała dziecka. Ich główną funkcją jest utrzymanie pionowej postawy, a dzięki nim dziecko może siedzieć lub stać w wyprostowanej pozycji. Ponadto mięśnie posturalne pomagają w utrzymaniu właściwej stabilności stawów, a przede wszystkim bioder i kręgosłupa. Jest to niezwykle istotne dla ruchu ciała dziecka i ogranicza ryzyko urazów. Mięśnie te są również wykorzystywane do kontroli równowagi. Pomagają one dziecku w utrzymaniu równowagi zarówno podczas stania, jak i poruszania się. Stanowią ochronę nie tylko dla kręgosłupa, ale też dla narządów wewnętrznych. Ma to miejsce za sprawą utrzymania odpowiedniej postawy ciała. Chronią kręgosłup przed nadmiernym obciążeniem, a narządom wewnętrznym zapewniają odpowiednią stabilizację. Z uwagi na powyższe, warto podkreślić, że mięśnie posturalne są niezwykle istotne podczas wykonywania codziennych czynności przez dziecko oraz są ważne pod względem zachowania właściwej sprawności układu ruchu, właściwej postawy ciała jak i zachowania zdrowia.
Do mięśni posturalnych zalicza się między innymi:
- mięśnie brzucha (np. m. prosty brzucha, m. poprzeczny brzucha, mm.skośne brzucha),
- mięśnie grzbietu (np. m. prostownik grzbietu, m. czworoboczny, m. równoległoboczny),
- mięśnie biodrowo-lędźwiowe,
- mięśnie przykręgosłupowe,
- mięśnie pośladkowe,
- mięśnie czworogłowe uda,
- mięśnie łydek (np. m. brzuchaty łydki, m. płaszczkowaty),
- mięśnie długie szyi,
- mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe,
- przepona,
- mięśnie dna miednicy.
Każdy z wyżej wymienionych mięśni odgrywa bardzo ważną rolę w utrzymaniu stabilnej i właściwej postawy ciała. Jak już wspomniałam jest to kluczowe dla odpowiedniego funkcjonowania układu mięśniowo-szkieletowego i sprawności układu ruchu.
Dlaczego mięśnie brzucha są szczególnie ważne dla dziecka?
Główną funkcją mięśni brzucha jest przede wszystkim stabilizacja tułowia, ochrona narządów wewnętrznych oraz wsparcie funkcji i pracy tłoczni brzusznej. Pełnią one kluczowe funkcje w oddychaniu, wspomagają proces wydechu oraz pracę przepony, jak i w ruchach tułowia. Mięśnie brzucha umożliwiają dziecku wykonywanie zgięcia bocznego, samego zginania, jak i skręcania. Są one niezwykle istotne w wykonywaniu przez dziecko codziennych czynności i są kluczowe dla całkowitej sprawności fizycznej.
Do głównych mięśni brzucha zalicza się:
- mięsień prosty brzucha,
- mięśnie skośne brzucha,
- mięsień poprzeczny brzucha,
- mięsień piramidowy.
Współpraca wyżej wymienionych mięśni zapewnia stabilizację, jak i umożliwia dziecku wykonywanie różnorodnych ruchów tułowia.
Jakie nieprawidłowości mogą wynikać z osłabionych mięśni brzucha?
Słabe mięśnie brzucha u dziecka mogą przyczyniać się do pojawienia się u niego nieprawidłowości lub wad postawy. Może się tak zdarzyć, ponieważ to odpowiednia siła mięśni brzucha jest niezwykle ważna przy utrzymaniu stabilności kręgosłupa i utrzymaniu prawidłowej postawy ciała. W rezultacie, gdy mięśnie te są osłabione, mogą wystąpić wady postawy, takie jak:
- asymetria postawy,
- boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza),
- wysunięcie miednicy do przodu / nadmierne wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym (plecy wklęsłe),
- nadmierne wygięcie kręgosłupa w odcinku piersiowym (plecy okrągłe),
- pochylenie głowy do przodu,
- nieprawidłowy wzorzec chodu np. chód na palcach,
- nieprawidłowe ustawienie stawów biodrowych,
- nieprawidłowe ustawienie kolan (kolana koślawe),
- nieprawidłowe ustawienie stóp (stopy płasko-koślawe).
Słabe mięśnie brzucha mogą spowodować to, że dziecko będzie miało problemy z utrzymaniem prawidłowej i prostej postawy ciała. O wadach postawy ciała można więcej przeczytać "Wady postawy u dzieci i młodzieży". Zdecydowanie warto, ponieważ według niektórych badań nawet 90% dzieci w może mieć wady postawy. Badanie przeprowadził Instytut Matki i Dziecka, a NFZ przygotował nawet film edukacyjny.
Jak rodzice mogą rozpoznać, że ich dziecko ma osłabione mięśnie brzucha?
Na osłabione mięśnie brzucha wskazywać mogą między innymi: trudności z utrzymaniem postawy ciała, trudności w wykonywaniu przez dziecko prostych, codziennych aktywności, ćwiczeń lub zabaw. Mogą również pojawić się problemy z równowagą, jak i to, że dziecko szybciej się męczy lub ma trudność z wykonywaniem aktywności o charakterze długotrwałym. Niechęć do podejmowania aktywności, czy zabawy również może być objawem osłabionych mięśni brzuszka. Zdarza się również, że dzieci mające trudności zgłaszają ból pleców, zwłaszcza, a zwłaszcza w odcinku lędźwiowym. Wiele z tych trudności rodzic może zauważyć samodzielnie. Zaleca się, aby rodzice, którzy je zauważą, zgłosili się na konsultację do lekarza lub fizjoterapeuty. Specjalista oceni dziecko i pomoże opracować plan pracy mający na celu poprawę siły mięśni brzucha. Jeżeli będzie to konieczne, to zapewne wdroży indywidualnie dostosowany do potrzeb dziecka plan ćwiczeń i aktywności.
Kiedy zacząć wzmacniać mięśnie brzucha u dziecka?
Warto dać dziecku szansę na samodzielny i rozwój we własnym tempie. Szczególnie wtedy, gdy nie ma stwierdzonych żadnych problemów i rodzic również nie zauważa żadnych niepokojących objawów. Z całą pewnością warto, natomiast już od pierwszych dni zadbać o odpowiednie warunku i zachęcać malucha do konkretnych aktywności. Dla odpowiedniej pracy mięśni brzuszka można układać dziecko na macie piankowej. W artykule "Jaką matę wybrać dla niemowlaka? Fizjoterapeuta radzi" podpowiadam jak wybrać dobrą matę i dlaczego mata to świetny pomysł. Następnie wraz z kolejnymi miesiącami można wdrożyć zabawy i aktywności angażujące mięśnie brzucha i tułowia. Kiedy pociecha będzie w wieku przedszkolnym istotne będzie zadbanie o ogólną sprawność fizyczną dziecka. Pod tym względem zaleca się szczególnie takie aktywności, które rozwijają i ćwiczą "core", czyli grupę mięśni obejmującą przede wszystkim mięśnie brzucha, miednicy, pleców i przepony. Poniżej przedstawiam 10 propozycji ćwiczeń i zabaw do wykonania w domu, które są dedykowana właśnie dla starszaków.
10 propozycji ćwiczeń i zabaw wzmacniających mięśnie brzucha u dziecka - do wykonania w domu
Dobierając ćwiczenia i zabawy, warto zwrócić uwagę na to, żeby były one atrakcyjne dla dziecka. Ważne również jest to, aby ćwiczenia i zabawy były dostosowane odpowiednio do potrzeb, wieku i umiejętności dziecka. Wypróbuj poniższe propozycje i zobacz reakcję dziecka. Jeżeli dane ćwiczenie przypadnie mu do gustu, to warto zachęcać go i ponawiać regularnie.
- Brzuszki - w leżeniu na plecach - dziecko mając nóżki zgięte w kolanach i stopy ustawione na podłodze unosi górną część tułowia ponad podłoże.
- Deska (,,plank'') - w leżeniu na brzuchu - dziecko utrzymuje pozycję deski na przedramionach i opierają się na palcach stóp.
- Superman - w leżeniu na brzuchu - dziecko unosi jednocześnie ponad podłoże ręce i nóżki oraz stara się utrzymać je w powietrzu przez kilka sekund.
- Unoszenie nóżek do góry - w leżeniu na plecach - dziecko unosi nóżki do góry, napinając przy tym mięśnie brzucha oraz stara się utrzymać nóżki prosto nad podłożem.
- Wspinaczka - w staniu - dziecko wspina się po linach lub drabinkach.
- Deska na piłce gimnastycznej - w leżeniu na brzuchu - dziecko przechodzi do pozycji deski, układa dłonie pod barkami, a nogi prostuje i opiera stopy na piłce. Zadaniem dziecka jest utrzymanie tułowia w linii prostej.
- Wychylenia na piłce gimnastycznej - w siedzeniu - dziecko siada na piłce gimnastycznej i stara się utrzymać równowagę, wykonuje delikatne krążenia biodrami. Rodzic powinien asekurować dziecko i zadbać o jego bezpieczeństwo.
- Naśladowanie zwierząt - różne pozycje - dziecko naśladuje ruchy zwierząt np. żaby, niedźwiedzia lub raczka.
- Turlanie się - w leżeniu na plecach - dziecko turla się po podłodze prosto po wyznaczonym torze lub w różnych kierunkach.
- Chodzenie po linie - w staniu - dziecko stawia stopy na wprost i idzie po wyznaczonej linii na podłodze.
W domu dodatkowo sprawdzi się przygotowanie toru przeszkód. Rodzice mogą w tym przypadku skorzystać z przedmiotów, które mają pod ręką w domu oraz mebli. Przygotowując w domu taką aktywność, warto wziąć pod uwagę to, aby dziecko podczas jego przechodzenia mogło wykonywać aktywności, takie jak czołganie się, skakanie czy przechodzenie pod niskimi przeszkodami. Dzięki różnorodnej aktywności i zróżnicowanym ruchom mięśnie brzucha będą bardziej pracowały i dziecko będzie mogło również znacznie bardziej popracować nad sprawnością fizyczną, równowagą i koordynacją. Mięśnie brzucha dodatkowo będą wspierały aktywności, takie jak pływanie, jazda na rowerze, taniec czy zabawa na placu zabaw.
O czym jeszcze powinni pamiętać rodzice?
Rodzice powinni wiedzieć, że zazwyczaj dzieci chętniej angażują się w zaproponowane ćwiczenia wtedy, kiedy mają one w sobie elementy zabawy. Dlatego też warto wprowadzać dziecku ćwiczenia przez zabawę. Same ćwiczenia warto połączyć z innymi aktywnościami, które mogą pociechę zainteresować lub z czynnościami dnia codziennego. Dobrym pomysłem będzie połączenie ćwiczenia z grami lub muzyką. Dzieci lubią również elementy rywalizacji, więc można im zaproponować małe zawody. Kluczowa jest również regularność. W przypadku dzieci z reguły sprawdza się zasada częściej, a krócej, aniżeli długo, a tylko raz w tygodniu. Rodzice, ćwicząc z dzieckiem, powinni być przygotowani na to, że dziecko może nie chcieć ćwiczyć lub może nie być chętnym do wzięcia udziału w danej aktywności i wtedy rodzic powinien to uszanować i zaproponować dziecku inną aktywność lub z niej zrezygnować i wrócić do niej za jakiś czas.
Rodzice powinni ponadto zadbać o odpowiednią motywację pociechy. W tej kwestii ważne będą pochwały, które będą się odnosiły do podejmowanego przez dziecko wysiłku, a nie koniecznie do oczekiwanego rezultatu przez rodzica. W przypadku starszych dzieci dobrym pomysłem może okazać się wprowadzenie systemu nagród, ale nie koniecznie muszą to być słodycze. Oczywiście decyzja należy do rodziców. Z doświadczenia mogę podpowiedzieć, że w tym przypadku bardzo dobrze sprawdzają się naklejki lub drobne upominki.
Podsumowanie
Silne mięśnie brzucha odgrywają niezwykle istotną rolę w rozwoju motorycznym dziecka. Dlatego warto już od samego początku wspierać ich odpowiednią pracę poprzez różnorodne aktywności, ćwiczenia oraz zabawy. Regularne i odpowiednie wzmacnianie tych mięśnie pozwoli dziecku rozwinąć sprawność fizyczną, która z pewnością ma kluczowe znaczenie dla dalszego rozwoju. Warto pamiętać o odpowiednim dbaniu o organizowanie dziecku czasu wolnego. Należy pamiętać, że siedzący tryb życia w przypadku dzieci, jak i zresztą dorosłych, nie jest zalecany i warto go ograniczać. Zamiast tego warto dziecku zaproponować aktywność ruchową i pamiętać, że każda okazja do ruchu jest dobra!
Bibliografia:
- Banaszek G.:Rozwój motoryczny dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Warszawa: Wydawnictwo AWF, 2013.
- Adolph KE, Hoch JE. Motor Development: Embodied, Embedded, Enculturated, and Enabling. Annu Rev Psychol. 2019 Jan 4;70:141-164. doi: 10.1146/annurev-psych-010418-102836. Epub 2018 Sep 26. PMID: 30256718; PMCID: PMC6320716.
