Kiedy niemowlę zaczyna siadać i jak go w tym wspierać? Fizjoterapeuta wyjaśnia

Dla rodzica każda nowo osiągnięta umiejętność swojej pociechy jest powodem do zadowolenia. Jednym z takich momentów jest czas, kiedy dziecko zaczyna samodzielnie siadać. Pytanie natomiast kiedy tak naprawdę dziecko powinno zacząć to robić? W tym artykule postaram się odpowiedzieć na to pytanie. Podpowiem również, w jaki sposób go w tym wspierać i jak mu nie przeszkadzać. Na koniec zaproponuję 5 prostych zabaw, które będą wspierać siadanie dziecka.

W artykule

• Jak rozpoznać, że niemowlę jest gotowe do siadania?
• Kiedy niemowlę zaczyna siadać i w jaki sposób to robi?
• Jak wygląda siad prosty i jakie są ewentualne nieprawidłowości?
• Dlaczego siadanie jest ważne w rozwoju niemowlęcia?
• Jak nie przeszkadzać dziecku w nauce siadania?
• Jak wspierać rozwój siadania u dziecka?
• 5 prostych zabaw wspierających siadanie
• Na co zwrócić uwagę i kiedy zgłosić się na konsultacje do specjalisty?
• Podsumowanie
• Inne artykuły, które mogą Cię zainteresować

Jak rozpoznać, że niemowlę jest gotowe do siadania?

Głównym sygnałem, że dziecko najprawdopodobniej jest już gotowe do samodzielnego siadania, będzie to, że potrafi stabilnie utrzymać głowę w pozycji pionowej. W tym momencie można również u dziecka zaobserwować jeszcze większą chęć do poznawania i odkrywania otoczenia. Można wówczas zauważyć, że maluch zaczyna coraz to częściej poruszać się na boki. Mowa tutaj o świadomym przesuwaniu się w prawo i w lewo zarówno w pozycji na brzuchu, jak i na plecach. Maluch będzie obracał tułów i odpychał się rękami od podłoża. Takie zachowania mogą świadczyć między innymi o rozwoju koordynacji i poprawiającej się siłę mięśni tułowia. O gotowości niemowlęcia do przyjęcia pozycji siedzącej może również świadczyć to, że jest ono w stanie bez większych trudności, w pozycji na brzuchu, podeprzeć się na przedramionach lub rękach, unosząc przy tym klatkę piersiową i głowę ponad podłoże. W tej pozycji dziecko ma możliwość wzmacniania mięśni ramion i pleców, co może być bardzo pomocne w utrzymaniu równowagi podczas siadania. Obserwowanie powyżej wymienionych elementów u dziecka może świadczyć o jego gotowości do pierwszych prób siadania. Więcej o samym siadaniu będzie można dowiedzieć się w dalszej części artykułu.

Kiedy niemowlę zaczyna siadać i w jaki sposób to robi?

Niemowlę samodzielnie przyjmuje pozycję siedzącą zwykle w okolicach 9 miesiąca życia. Będąc bardziej dokładnym to w literaturze można znaleźć informację o nieco szerszym przedziale, czyli od 7 do 10 miesiąca życia. Dziecko może siadać zarówno z pozycji bocznej, jak i czworaczej. Siadanie z pozycji podporu bokiem wygląda w ten sposób, że dziecko opanowuje obracanie się wokół własnej osi i przechodzi do podporu bokiem na przedramieniu. Gdy dziecko poczuje się w tej pozycji stabilnie, następnie przechodzi do pozycji siadu bocznego poprzez wyprostowanie ręki, na której właśnie się opiera. Kolejno maluch odpycha się ręką od podłoża, prostuje kolana i przechodzi do siadu prostego. Z kolei przejście do siadu z pozycji czworaczej wygląda w taki sposób, że dziecko będąc w pozycji czworaczej, opuszcza miednicę na jedną ze stron i przechodzi do siadu bokiem. Następnie, odpychając się ręka od podłoża i prostując kolana, przechodzi do siadu prostego. W temacie siadania często pojawia się również temat siadania w literę W. Przygotowałam na ten temat osobny artykuł, do którego przeczytania również serdecznie zapraszam - "Twoje dziecko siada w literę ''W''? Fizjoterapeuta wyjaśnia".

Jak wygląda siad prosty i jakie są ewentualne nieprawidłowości?

Siad prosty to pozycja, w której dziecko siedzi na guzach kulszowych i obciąża symetrycznie oba pośladki. Miednica dziecka powinna być ustawiona w pozycji pośredniej, a kręgosłup powinien być wyprostowany. Głowa zaś powinna być ustawiona w przedłużeniu linii kręgosłupa. W tej pozycji dziecko powinno mieć możliwość swobodnego operowania rączkami. Z pewnością, jeżeli dziecko zaczęło przyjmować pozycję siadu prostego, warto się przyjrzeć postawie malucha. Jest to bardzo ważne, chociażby dlatego, że jest to odpowiedni sposób na wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości. W siadzie prostym rodzic może zaobserwować między innymi: znaczne obciążanie jednej strony, ustawienie miednicy w tyłopochyleniu, skrócenie jednej strony tułowia (wygięcie tułowia), asymetryczne ułożenie obręczy barkowej, przekrzywienie głowy w jedną stronę oraz zaokrąglone plecy. Jeżeli rodzic zauważy któreś z powyższych nieprawidłowości u dziecka w pozycji siedzącej, to warto umówić się konsultację z fizjoterapeutą. Specjalista podczas konsultacji oceni postawę dziecka i wyjaśni, w jaki sposób prawidłowo wspierać jego rozwój.

Dlaczego siadanie jest ważne w rozwoju niemowlęcia?

Siadanie łączy de facto wszystkie wcześniej nabyte umiejętności dziecka. Wspiera rozwój mięśni posturalnych, takich jak mięśnie tułowia, brzucha, pleców oraz szyi. Ponadto poprawia równowagę, stabilność i koordynację całego ciała dziecka. Dziecko w tej pozycji uczy się kontrolować swoje ciało w pionie i rozwija zmysły. Może również lepiej widzieć i słyszeć, a to z kolei wspiera jego rozwój poznawczy i emocjonalny. Siadanie przygotowuje dziecko do dalszego odkrywania i poznawania otoczenia. Pozycja siedząca daje maluchowi inną, nową perspektywę postrzegania środowiska. Daje mu również możliwość sięgania po zabawki i  możliwość manipulowania zabawkami lub przedmiotami oburącz. Siadanie przygotowuje malucha do kolejnych etapów, takich jak czworakowanie, wstawanie czy też chodzenie. Z uwagi na powyższe bardzo ważne jest, aby dziecko samodzielnie i bez nadmiernego pospieszania osiągnęło tę pozycję.

Jak nie przeszkadzać dziecku w nauce siadania?

Przede wszystkim należy unikać zbyt wczesnego sadzania dziecka. Zwłaszcza jeżeli jest ono jeszcze nie gotowe. Warto unikać częstego i długiego wsadzania dziecka do fotelika lub bujaczka. Nie warto również okładać poduszkami dziecka, które nie jest jeszcze gotowe do utrzymania samodzielnej pozycji siedzącej. Może to bowiem wymuszać na nim utrzymywanie pozycji siedzącej. Przebywanie dziecka w takiej pozycji może ponadto negatywnie wpłynąć na jego rozwój motoryczny. Jeżeli rodzice chcą wesprzeć dziecko, to lepiej jest mu zaproponować zabawy i ćwiczenia angażujące całe ciało. Dzięki nim dziecko może również stopniowo wzmacniać mięśnie i rozwijać równowagę. W tym miejscu zaznaczyć należy wspomnieć o pewnym "wyjątku". Podczas rozszerzania diety, w tej wyjątkowej sytuacji, można posadzić dziecko, które jeszcze samodzielnie nie siedzi. Rozszerzanie diety powinno odbywać się w stabilnej pozycji z podporem. W przypadku dziecka, które jeszcze samodzielnie nie siedzi, najlepiej w krzesełku lub na kolanach rodzica. Więcej o rozszerzaniu diety, w tym u dziecka, które jeszcze nie siedzi oraz o samym krzesełku do karmienia można dowiedzieć się z osobnego artykułu - Jakie krzesełko do karmienia wybrać dla dziecka? Fizjoterapeuta radzi.

Jak wspierać rozwój siadania u dziecka?

Przede wszystkim warto, aby dziecko spędzało dużą ilości czasu na brzuchu. Nawet od pierwszych dni jego życia. Leżenie na brzuszku jest niezwykle istotne z racji tego, że maluch wzmacnia w ten sposób między innymi mięśnie szyi, pleców oraz brzucha. Będzie to kluczowe w aspekcie późniejszego siadania. Równie dobrym pomysłem będzie zachęcenie malucha do ruchu poprzez zabawę. W tym celu warto spróbować umieścić zabawkę po bokach dziecka i zachęcić go do sięgania, obracania się oraz rotacji tułowia. Można również układać dziecko na boku. Jest to pozycja przejściowa pomiędzy leżeniem a siedzeniem. W ten sposób maluch będzie miał możliwość powoli się z nią oswajać. Niemowlakowi warto dać czas na praktykowanie umiejętności, takich jak pełzanie czy czworakowanie. Umiejętności te  rozwijają przede wszystkim stabilność tułowia i również przygotowują do samodzielnego siadania. Na sam koniec warto pamiętać o zapewnieniu maluszkowi bezpiecznej przestrzeni. Przestrzeń ta powinna umożliwić mu swobodne poruszanie się, przewracanie czy turlanie. Poza tym należy maluszka obserwować i on sam powoli zacznie pokazywać, że jest na siadanie gotowy.

5 prostych zabaw wspierających siadanie

Kilka pomysłów można znaleźć w tekście powyżej, natomiast poniżej jeszcze kilka dodatkowych propozycji. Te proste zabawy będą wspierały oraz przygotowywały malucha do samodzielnego siadania. 

1. W leżeniu bokiem - sięganie po zabawkę
   Ułóż niemowlę na boku, a przed nim ustaw interesująca zabawkę. Zachęć malucha do sięgania i chwytania rączką zabawki. W tej pozycji możesz delikatnie przetaczać dziecko z pleców na bok. Maluch w ten sposób wzmacnia mięśnie tułowia i mięśnie skośne brzucha, ćwiczy rotację ciała oraz równowagę. Zabawa ta przygotowuje go do pozycji przejściowych z których potem dziecko siada.
2. W leżeniu na brzuchu - zabawa z lusterkiem
   Ułóż dziecko na brzuchu na macie. Naprzeciwko dziecka postaw lusterko lub książeczkę z kontrastowymi kolorami. W tym przypadku sprawdzą się również duże karty kontrastowe. Zamiast ustawiać lusterko naprzeciwko dziecka, rodzic może się położyć naprzeciwko niego i zwrócić twarzą do malucha oraz zachęć maluszka do zabawy. Zabawa ta wzmacnia górną część ciała dziecka oraz angażuje mięśnie ramion, karku i pleców. Dodatkowo zabawa w tej pozycji zwiększa tolerancję malucha do leżenia na brzuchu.
3. W leżeniu na plecach - turlanie z pomocą rodzica
   Ułóż pociechę na plecach i pomagając dziecku za miednicę turlaj go na boki. Postaraj się utrzymywać z dzieckiem kontakt wzrokowy i werbalny. Możesz opowiadać mu ciekawe historyjki lub śpiewać piosenkę. Zabawa ta wspiera i zachęca malucha do przechodzenia pomiędzy pozycjami, wspomaga koordynację pleców oraz brzucha i uczy dziecko świadomości ciała.
4. Z leżenia na plecach do leżenia na brzuchu i odwrotnie - rolowanie
   Ułóż dziecko na plecach i pokaż mu zabawkę z jego jednej strony. Następnie zachęć maluszka do przekręcenia się na brzuch w kierunku zabawki. Możesz delikatnie wspomóc obrót podchwytem za jego miednicę. Zabawa ta wspiera przede wszystkim rozwój osi ciała oraz wspiera kontrole obrotu, a także pozwala na doskonalenie koordynacji ruchów. Ponadto wzmacnia mięśnie tułowia, których praca kluczowa będzie w późniejszym etapie umiejętności podnoszenia się do siadu.
5. W pozycji czworaczej - przemieszczanie się do przodu
   Zachęć dziecko do przyjęcia pozycji czworaczej. Ustaw zabawkę przed dzieckiem i zachęć go do przemieszkania się do przodu w kierunku zabawki. Aby aktywizować mięśnie maluszka, możesz delikatnie pokołysać go do przodu i do tyłu za miednicę. Zabawa ta wzmacnia mięśnie tułowia, obręczy biodrowej i barkowej. Ponadto uczy malucha kontroli ciała.

Więcej ćwiczeń, zgodnie z indywidualnymi potrzebami dziecka, na pewno pomoże dobrać fizjoterapeuta podczas wizyty. 

Na co zwrócić uwagę i kiedy zgłosić się na konsultacje do specjalisty?

Rodzic powinien zgłosić się do fizjoterapeuty dziecięcego między innymi wtedy, gdy dziecko nie podejmuje prób siadania po 9 miesiącu życia. Rodzic powinien również zwrócić uwagę i skontaktować się ze specjalistą w przypadku zauważenie u dziecka asymetrii ciała, trudności z obracaniem się czy też trudnościami z podporem na rękach. Sygnałem ostrzegawczym dla rodzica powinno być również zaobserwowanie u dziecka niechęci do leżenia na brzuchu. Warto zaznaczyć, że wczesna interwencja fizjoterapeutyczna pozwala wspierać bezpiecznie i optymalnie rozwój dziecka. Dodatkowo wizyta u specjalisty pozwoli poznać rodzicowi więcej informacji, które wspomogą rozwój dziecka w domu.

Podsumowanie

Siadanie to niezwykle ważny etap w rozwoju motorycznym dziecka. Jest ono efektem wcześniejszego, prawidłowego rozwoju. Najczęściej dziecko samodzielnie zaczyna siedzieć około 9 miesiąca życia. Rolą rodzica na tym etapie rozwoju dziecka jest nie tylko zadbanie o odpowiednie środowisko, które będzie bezpieczne, bogate w bodźce i zachęcające do ruchu, ale i zapewnienie mu wsparcia i motywowanie go do ruchu. Dziecku należy zapewnić przestrzeń, pozytywne wsparcie oraz czas.

Bibliografia:

1. Maia MG, Soker-Elimaliah S, Jancart K, Harbourne RT, Berger SE. Focused attention as a new sitter: How do infants balance it all? Infant Behav Dev. 2024 Mar;74:101926. doi: 10.1016/j.infbeh.2024.101926. Epub 2024 Feb 2. PMID: 38306726.
2. Kretch KS, Marcinowski EC, Hsu LY, Koziol NA, Harbourne RT, Lobo MA, Dusing SC. Opportunities for learning and social interaction in infant sitting: Effects of sitting support, sitting skill, and gross motor delay. Dev Sci. 2023 May;26(3):e13318. doi: 10.1111/desc.13318. Epub 2022 Sep 14. PMID: 36047385; PMCID: PMC10544757.