Integracja sensoryczna (SI) skupia się na wsparciu odbierania bodźców za pomocą zmysłów i ich przetwarzania przez mózg dziecka. Metoda ta polega na wykorzystaniu różnych ćwiczeń i zabaw mających na celu wsparcie rozwoju pociechy i niwelowaniu jego trudności. Zabawy mają na celu między innymi stymulację czuciową, wzrokową, słuchową, przedsionkową jak i proprioceptywną. W przypadku dzieci, które uczęszczają na zajęcia prowadzone metodą integracji sensorycznej, terapeuta pracuje z dzieckiem w gabinecie i pokazuje dodatkowe ćwiczenia i zabawy do wykonania w domu. Wykonywane w domu są wsparciem terapii ze specjalistą i są dostosowane do konkretnego dziecka. Więcej o samej integracji sensorycznej można przeczytać w osobnym artykule: "Czym jest Integracja Sensoryczna?".
Nawet jeżeli dziecko nie uczęszcza na zajęcia SI i nie ma stwierdzonych trudności, to poszczególne zabawy przedstawione poniżej na pewno pozytywnie wpłyną na jego rozwój psychoruchowy. W wielu przypadkach mogą być realizowane w domu. Do wielu z nich nie potrzeba dodatkowych, dedykowanych sprzętów lub akcesoriów. W większości przypadków wystarczą rzeczy, które pewnie są w każdym domu.
Jeżeli szukasz pomysłu na zabawę z dzieckiem, to ten artykuł jest dla Ciebie. Pokażę Ci, w jaki sposób bawić się z dzieckiem w domu, aby wspierać jego rozwój i zmysły. Przedstawię 10 konkretnych przykładów zabaw i opowiem, dlaczego są one dobre dla Twojego dziecka. Wszystko z wykorzystaniem elementów metody integracji sensorycznej od certyfikowanej terapeutki SI oraz fizjoterapeutki dziecięcej.
W artykule
- Zabawa w życiu dziecka
- Czy zabawa wspiera rozwój dziecka?
- O czym warto pamiętać podczas zabawy z dzieckiem?
- Jakie zabawy sensoryczne dla przedszkolaka? Moje 10 propozycji
- 1. Worek ze skarbami
- 2. Piasek sensoryczny
- 3. Malowanie rączkami i stopami
- 4. Sensoryczne grzechotki
- 5. Ścieżka sensoryczna
- 6. Rysowanie paluszkiem
- 7. Woreczek niespodzianek
- 8. Zapachowe słoiczki
- 9. Pajęczyna
- 10. Naleśnik
- Ćwiczenia z terapeutą integracji sensorycznej
- Podsumowanie
- Inne artykuły, które mogą Cię zainteresować
Zabawa w życiu dziecka
Zabawa jest pewną aktywnością, która jest dla dziecka przyjemna i sprawia mu radość. Jest to też metoda poznawania swojego ciała, środowiska i nauki nowych umiejętności. Forma zabawy może zmieniać się wraz z wiekiem dziecka i rozwojem jego umiejętności.
Z początku zabawa jest niezwykle prosta. Dziecko w pierwszych miesiącach życia odkrywa swoje ciało i otoczenie. Bawi się swoimi rączkami i stópkami. Nieco później zaczyna odkrywać zabawki i inne przedmioty, którymi zaczyna manipulować. Wraz z wiekiem dziecko zaczyna odkrywać zabawę klockami jak i zabawy sensoryczne oraz plastyczne. Dzieci przepadają za zabawami różnymi materiałami o różnorodnych fakturach, strukturze, kolorach i kształtach. Lubią zabawy z przeróżnymi masami, piaskiem kinetycznym czy też ciastoliną.
Później, atrakcyjne stają się zabawy ruchowe związane między innymi z chodzeniem, bieganiem, skakaniem, czołganiem się i wspinaniem. W tym okresie dziecko chętnie korzysta i próbuje swoich możliwości na torach przeszkód i placach zabaw. Kolejno dziecko zaczyna angażować się w tak zwane zabawy tematyczne, podczas których naśladuje osoby z otoczenia. Zwykle naśladuje rodziców i to co oni robią. Bardzo często dziecko stara się również odtworzyć zachowania rówieśników. Naśladowanie pełni niezwykle istotną rolę w rozwoju dziecka. Poprzez naśladowanie dzieci uczą się głównie zachowań, postaw i reakcji. Jak widać, zabawa wraz z wiekiem dziecka ewoluuje.
Czy zabawa wspiera rozwój dziecka?
Zabawa ma znaczny wpływ na rozwój psychomotoryczny dziecka. W tym na rozwój umiejętności z zakresu motoryki dużej i małej oraz na kompetencje mowy. Wspiera ona również postępy dotyczące umiejętności poznawczych jak i społeczno-emocjonalnych dziecka. Poprzez zabawę dziecko ma możliwość poznawania samego siebie, swojego ciała jak i otoczenia. Rozwija ona u dziecka kompetencje twórcze i myślenie. Ponadto pomaga w nawiązaniu relacji rodzica z dzieckiem i pomaga w budowaniu więzi pomiędzy nimi.
Każda forma zabawy z dzieckiem może mieć charakter terapeutyczny. Bez względu na to czy jest ona prowadzona w domu, czy też w gabinecie. Zarówno spontaniczna zabawa jak i ta skrupulatnie zaplanowana może być tak samo dobra i wartościowa. Ważne jest natomiast podejście rodzica do dziecka i stworzenie odpowiednich warunków podczas tej zabawy. Warto również mieć świadomość jak określona zabawa wpływa na rozwój dziecka.
O zabawach wspierających rozwój dzieci pisałam już w artykule "Zabawy wspierające rozwój motoryczny dziecka powyżej 12 miesiąca życia". Zachęcam do zapoznania się również z linkowanym artykułem, gdzie skupiłam się na zabawach wspierających rozwój motoryczny. W tym artykule skupię natomiast na zabawach pod kątem integracji sensorycznej.
O czym warto pamiętać podczas zabawy z dzieckiem?
Przede wszystkim warto się z dzieckiem bawić i warto go do tej zabawy zachęcać. Ponadto należy pamiętać, że:
- zabawy powinny być dobrane adekwatnie do wieku, umiejętności oraz możliwości dziecka,
- dziecku powinno mieć przestrzeń na własne pomysły; warto pozwolić dziecku być kreatywnym,
- należy obserwować reakcję dziecka na daną zabawę i w razie konieczności modyfikować ją do potrzeb pociechy.
Warto dziecko cały czas obserwować. Pozwoli to nieco bardziej poznać swoje dziecko i jego potrzeby oraz możliwości. Z upływem czasu rodzic z łatwością będzie zauważał, która aktywność i zabawa jest dla dziecka interesująca, a która nudna. Która aktywność go pobudza, a która zaś wycisza. Pozwoli to rodzicowi na dostosowanie i zaproponowanie dziecku odpowiedniego sposobu zabawy.
Jakie zabawy sensoryczne dla przedszkolaka? Moje 10 propozycji
Poniżej przedstawię kilka propozycji zabaw sensorycznych, które będą wspierały rozwój dziecka. Są to zabawy, które można wykonać z każdym dzieckiem niezależnie czy ma stwierdzone jakiekolwiek problemy z integracją sensoryczną, czy też nie.
1. Worek ze skarbami
Przygotuj worek strunowy. Narysuj na nim 3 duże koła kolorowym flamastrem. Każde koło powinno być innego koloru. Do worka wsadź koraliki. Zadbaj o to, żeby kolory koralików były takiego samego koloru jak kółka narysowane na worku. Przykładowo 4 czerwone koraliki, 4 zielone i 4 czarne. Wypełnij worek żelem i szczelnie go zamknij. Następnie worek ułóż płasko i przyklej taśmą do stolika lub podłogi. Worek powinien być mocno przytwierdzony i się nie ruszać. Zachęć dziecko, aby paluszkami umieściło koraliki w kółkach. Dziecko powinno przyporządkować koraliki do odpowiedniego koloru np. zielone koraliki do zielonego kółka.
Zabawa ta jest doskonałym ćwiczeniem dla paluszków dziecka i stanowi przede wszystkim stymulację układu dotyku i wzroku. Podczas zabawy dziecko ma możliwość pracy nad koncentracją i uwagą oraz może się wyciszyć i zrelaksować.
2. Piasek sensoryczny
W tym ćwiczeniu przyda się piasek kinetyczny (sensoryczny). Można go zakupić w dowolnym sklepie z zabawkami dla dzieci. Przykładowo w sklepie SMYK - "Piasek kinetyczn w SMYK" lub w sklepie EMPIK - "Piasek kinetyczny w EMPIK". Nie jest to artykuł sponsorowany ani współpraca, a wyłącznie przykład. Zamiast piasku kinetycznego można też użyć zwykły piasek, mąkę lub bułkę tartą.
Przygotuj piasek sensoryczny i wsyp go do płaskiego pojemnika. Warto również przygotować foremki, małe wiaderko, łopatkę, grabki, samochodziki, kolorowe patyczki, sitko i mały wałek. Dziecko może następnie budować rozmaite budowle czy też zamki i babki z piasku. Jeżeli dziecko przygotuje np. babkę z pisku, to można poprosić, aby za pomocą patyczka spróbowało ją podzielić na części. Dziecko może również przygotować z patyczków tor dla samochodzików. Ponadto można przygotować kilka bardzo małych zabawek, które rodzic będzie mógł schować w piasku, a dziecko następnie będzie mogło je odszukać. W tym celu może wykorzystać własne paluszki lub patyczek, łopatkę albo grabki.
Podczas tej zabaw dziecko trenuje motorykę małą. Ta forma zabawy jest często wykorzystywana również jako forma terapii ręki w domu. Zabawa ta rozwija koordynację, uwagę i cierpliwość pociechy oraz pozwala pracować mu nad doskonałością i precyzją ruchów.
3. Malowanie rączkami i stopami
Zabezpiecz podłogę folią malarską. Na folię ułóż duże arkusze papieru i przygotuj kilka kolorowych farbek. Jeżeli masz taką możliwość, to zabawę tę możesz również przygotować w ogrodzie. Wówczas wystarczy duży arkusz papieru i kawałek płaskiej powierzchni. Gąbeczką lub pędzelkiem pomaluj rączki dziecka. Ewentualnie możesz wycisnąć farbę w kilku miejscach na arkuszu papieru i zachęcić dziecko, aby paluszkami lub całymi rączkami spróbowało coś namalować. Dziecko powinno malować to, na co ma w danej chwili ochotę. Ma mu to sprawić radość i to, co ostatecznie znajdzie się na papierze, ma być przejawem jego emocji i uczuć. Oczywiście dziecko może również używać do malowania pędzelków lub gąbeczek, a nie tylko własnych dłoni. Powinno to zależeć od niego i tego jak mu wygodniej i jak ma ochotę. Dzieci bardzo lubią, kiedy pozwala im się pomalować stopy i kiedy mogą poodciskać je na kartce. Można również zachęcić dziecko, aby spróbowało namalować coś samymi stopami. Warto pamiętać, że farbki mogą ubrudzić ubranie dziecka 😊.
Zabawa ta dostarcza dziecku nie tylko dużą ilość wrażeń sensorycznych, ale także ruchowych. Pobudza zmysł dotyku i wzroku, a także rozwija kreatywność u dziecka. Ponadto zachęca dziecko do pracy twórczej.
4. Sensoryczne grzechotki
Przygotuj kilka plastikowych zamykanych pojemniczków. Do pojemników możesz nasypać kaszę, ryż, fasolę, koraliki, makaron czy też groch. Zabawę można przeprowadzić z dzieckiem na kilka sposobów. Jednym z nich jest zabawa w odgadywanie, co jest w środku pudełeczka. Dziecko może spróbować odgadnąć, co znajduje się w środku za pomocą dźwięku. W razie trudności może zobaczyć i dotknąć konkretnego wypełnienia.
Można przygotować po kilka pojemników z tym samym wypełnieniem i zachęcić dziecko do łączenia pojemników w pary. Dziecko może spróbować dobierać w pary tylko na podstawie odgłosów, jakie wydaje potrząśnięty pojemnik lub za pomocą wzorku. Można również układać pojemniczki w piramidę od najcięższego na dole do najlżejszego na szczycie. Warto również zachęcić dziecko do nazywania danej rzeczy, która znajduje się w pojemniku. Można w tym celu przygotować na karteczkach obrazki z nazwą danej rzeczy i poprosić dziecko, żeby dopasowało karteczkę do pojemnika.
Podczas tej zabawy dziecko ma okazję oglądać zawartość pojemnika z różnym wypełnieniem, może słuchać różnych dźwięków wydawanych przez dane rzeczy, a także oceniać ciężar danego pojemniczka. Zabawa dla dziecka jest źródłem nowych doznań zarówno czuciowych, wzrokowych jak i słuchowych.
5. Ścieżka sensoryczna
Zabezpiecz podłogę folią lub kartonem. W szczególności w tym przypadku sprawdzi się grubsza czarna folia. Ułóż na zabezpieczonej powierzchni rzeczy o różnych fakturach, kolorach i kształtach. Przede wszystkim sprawdzą się wszelkiego rodzaju materiały, takie jak: futerko, jedwab czy flanela. Użyć można również piasku, kamyczków, muszelek, sztucznej trawy, liści, kasztanów lub szyszek. Dobrym pomysłem będzie również użycie gąbek, materiałowych pomponików, piór czy też sznurków o różnej grubości. Sprawdzi się również kawa w ziarnach, groch, fasola lub ryż. Zamiast wysypywać na ziemię powyższe rzeczy, można je wsypać do niskich pojemników. Następnie należy zachęcić dziecko, aby przeszło się po ścieżce na bosaka.
Zabawa ta wspiera u dziecka rozwój wzroku i dotyku. Ponadto rzeczy o różnorodnej fakturze wydają różny dźwięk i pobudzają dodatkowo zmysł słuchu. Pobudza to u dziecka ciekawość i pozwala pracować nad koncentracją.
6. Rysowanie paluszkiem
Przygotuj blaszkę lub tackę i wysyp na nią piasek. Możesz, zamiast piasku użyć mąkę, sól lub bułkę tartą. W pierwszej kolejności możesz pozwolić dziecku samodzielnie porysować paluszkiem wskazującym po piasku. Powinno rysować to, na co aktualnie ma ochotę. Następnie możesz wygładzić powierzchnię i ułożyć kilka pomponików lub kamyczków na tacce i poprosić dziecko, aby połączyło te elementy linią. Można ułożyć te same dwa elementy np. dwa kamyczki oraz dwie muszelki i dziecko powinno połączyć je w pary. Świetnym pomysłem będzie również przygotowanie prostych rysunków zrobionych na kartce i zachęcenie dziecka do ich odwzorowania na piasku. Pociecha może również położyć rączkę na piasku i paluszkiem wskazującym drugiej ręki odrysować jej kształt. Dziecko może spróbować rysować po piasku palcami obu rączek.
Zabawa ta pobudza receptory czucia i doskonali motorykę małą, a także rozwija ruchy precyzyjne. Pomaga dziecku rozwijać umiejętność uwagi i koncentracji. Rysowanie na piasku pomaga również dziecku się odprężyć i zrelaksować.
7. Woreczek niespodzianek
Przygotuj woreczek i wypełnij go przedmiotami o różnych fakturach, strukturze, kształcie, rozmiarze, wadze i kolorze. Dziecko powinno wsadzić jedną rączkę lub obie do woreczka i spróbować odgadnąć bez pomocy wzroku, jakie są to przedmioty. W woreczku powinny się znaleźć przedmioty gładkie, szorstkie, miękkie, twarde, lekkie i ciężkie.
Zabawa ta stymuluje rozwój dziecka, a przede wszystkim zmysł dotyku. Dziecko może doświadczać różnorodnych bodźców dotykowych. Ponadto zabawa ta pobudza ciekawość dziecka.
8. Zapachowe słoiczki
Przygotuj słoiczki i włóż do nich produkty o ciekawym zapachu. Do słoiczka możesz włożyć np. goździki, cynamon, kawę czy też ziele angielskie. Dobrym pomysłem będzie użycie świeżej skórki z cytryny lub pomarańczy albo zastosowanie świeżych listków mięty, lub gałązki rozmarynu.
Na początku można dać dziecku powąchać zawartość słoiczka i poprosić, żeby rozpoznało na podstawie zapachu i wzroku co znajduje się w środku. Następnie można zakryć na chwilę oczy dziecka i dać do powąchania słoiczek z tajemniczą zawartością. Kolejno należy odwiązać oczy i poprosić dziecko, żeby wskazało produkt, który przed chwilą wąchało.
Zabawa ta dostarcza dziecku wielu bodźców. Zarówno węchowych, wzrokowych, jak i dotykowych. Pozwala rozwijać zmysł węchu i uczy dziecko różnicowania węchowego.
9. Pajęczyna
Przygotuj sznurek i rozciągnij go po pokoju, zahaczając go o różne elementy mebli, np. o nogi krzesła, fotela, stołu czy komody. Sznurek powinien być zawieszony na takiej wysokością, aby dziecko mogło się pod niego wczołgać. Sieć powinna być zawieszona około 30 cm nad ziemią. Następnie wrzuć pod sieć woreczek lub piłkę i poproś dziecko, żeby wczołgało się pod nią i przyniosło woreczek. Można również rozrzucić pod siecią wiele kolorowych piłeczek i poprosić dziecko, żeby wczołgując się pod sieć, zbierało do pudełeczka tylko piłeczki konkretnego koloru.
Zabawa ta jest doskonałym sposobem wspierającym u dziecka rozwój koordynacji, planowania motorycznego i motoryki dużej. Dziecko podczas tej zabawy uczy się również cierpliwości i wytrwałości.
10. Naleśnik
Przygotuj koc lub duży ręcznik i rozłóż go na podłodze. Zachęć dziecko, żeby położyło się na kocyku tak, aby głowa była ustawiona poza nim. Przy tej zabawie należy zwrócić szczególną uwagę na głowę dziecka. Następnie zawiń dziecko ostrożnie w koc i energicznie, ale z ostrożnością go rozwiń. Gdy dziecko będzie zawinięte w kocyk można go dodatkowo podociskać i pomasować.
Zabawa ta stymuluje u dziecka zmysł równowagi i daje dziecku możliwość rozwoju koordynacji i poczucia ruchów swojego całego ciała. Ponadto przyczynia się również do rozwoju umiejętności ruchowych pociechy.
Ćwiczenia z terapeutą integracji sensorycznej
Ćwiczenia z terapeutą metody integracji sensorycznej kierowane są głównie do dzieci, które przejawiają zaburzenia w zakresie przetwarzania sensorycznego. Zaburzenia te mogą w sposób znaczny utrudniać dziecku codzienne funkcjonowanie. Terapeuta odpowiednio dostosowuje ćwiczenia i zabawy oraz ich trudność adekwatnie do wieku, umiejętności i potrzeb dziecka. Do przeprowadzenia odpowiednich ćwiczeń i zabaw z dzieckiem terapeuta SI bardzo często wykorzystuje różne sprzęty i pomoce. Specjaliści często korzystają z materaca, pufy, tuneli, deskorolki, piłki, platformy równoważnej i obrotowej oraz sprzętów podwieszanych w tym np. huśtawki i hamaku. Ponadto terapeuta integracji sensorycznej planuje i organizuje ćwiczenia i zabawy w taki sposób, aby stworzyć dziecku jak najwłaściwsze możliwości wspierające jego rozwój. W przypadku zauważanie jakichkolwiek nieprawidłowości u dziecka warto skonsultować się ze specjalistą SI lub fizjoterapeutą dziecięcym.
