Zaburzenia integracji sensorycznej u niemowlaka

Zarówno niemowlę jak i starsze dziecko może mieć zaburzenia integracji sensorycznej. To znaczy, że może mieć istotne problemy w odbieraniu, analizie i przetwarzaniu bodźców sensorycznych, które do niego docierają z wnętrza ciała i ze środowiska zewnętrznego. W przypadku pojawienia się trudności u dziecka we wczesnym okresie życia mowa wówczas będzie o zaburzeniach samoregulacji. 

Zaburzenia samoregulacji dotyczą regulacji i modulacji sensorycznej. Poniżej wyjaśnię bliżej te kwestie.

W artykule

• Czym są zaburzenia samoregulacji u niemowlaka?
• Nadmierna reaktywność
• Obniżona reaktywność
• Poszukiwanie stymulacji
• Przykładowe zachowania zaburzeń samoregulacji
• Obserwuj dziecko
• Co zrobić jeżeli zauważysz u dziecka niepokojące objawy?
• Czy zaburzenia integracji sensorycznej u niemowlęcia należy konsultować z fizjoterapeutą?
• Jak wspierać integrację sensoryczną u niemowlęcia?
• Inne artykuły, które mogą Cię zainteresować

Czym są zaburzenia samoregulacji u niemowlaka?

Zaburzenia samoregulacji u niemowlęcia zwykle dotyczą trudności związanych z regulowaniem zachowań, emocji oraz funkcji motorycznych w odniesieniu do bodźców sensorycznych, które dziecko otrzymuje z otoczenia. Maluszki mogą mieć problem z regulowaniem relacji z otoczeniem. Zaburzenia samoregulacji przeważnie wiążą się z niewłaściwym hamowaniem lub wzmacnianiem bodźców sensorycznych, które otrzymuje mózg maluszka. Może dotyczyć to bodźców dotykowych, wzrokowych, przedsionkowych, proprioceptywnych, węchowych i słuchowych. Wyróżnia się trzy typy dysfunkcji w obrębie zaburzeń samoregulacji u niemowląt. Pierwszym z nich to nadmierna reaktywność na bodźce, drugi obniżona reaktywność i trzeci poszukiwanie stymulacji. 

Nadmierna reaktywność

Nadmierna reaktywność inaczej nadwrażliwość sensoryczna, spowodowana jest zbyt mocnym wzmacnianiem bodźców przez mózg maluszka. W takiej sytuacji na przykład delikatny dotyk może spowodować u dziecka dyskomfort lub nawet ból. Ponadto bardzo często w przypadku tego typu problemu dziecko może wydawać się być uprzedzone względem czegoś lub kogoś, niechętne do akceptacji danej osoby lub rzeczy. Wiązać może się to również z pojawieniem się u dziecka niepewności lub wręcz lęku. Dziecko może wydawać się być bardzo czuje. Ze względu na ten typ zaburzenia samoregulacji dziecko może szybko ulegać przeciążeniu. 

Obniżona reaktywność

Obniżona reaktywność inaczej podwrażliwość sensoryczna obserwowana jest, gdy bodźce są nadmiernie hamowane. Wskutek czego dziecko ze znacznie mniejszą intensywnością reaguje na bodźce. Co oznacza, że potrzebuje mocniejszej stymulacji, aby układ nerwowy dziecka dostrzegł bodźce. W takim przypadku można zauważyć, że maluszek jest bierny, obojętny i niezainteresowany interakcją z rodzicami. Ponadto jest niechętny do jakiejkolwiek aktywności ruchowej.

Poszukiwanie stymulacji

Poszukiwanie stymulacji sensorycznej, to tym dysfunkcji określającej dziecko, które ma dużą potrzebę większej stymulacji niż jego rówieśnicy. W związku, z czym szuka ono rozmaitych doświadczeń, bogatych w różnorodne bodźce. Wymaga i wybiera stymulacje zmysłowe, których czas i częstość trwania jest znacznie większa od normalnych. Rodzice mogą zauważyć, że maluszek wydaje się być w ciągłym ruchu. Szukając ruchu, cały czas zmieniają pozycję. Czasami może być ciężko okiełznać maluszka ze względu na jego dużą potrzebę ruchu i energię.

Nieprawidłowości, z którymi zmaga się dziecko, mogą w sposób znaczny i niewłaściwy wpłynąć na rozwój ruchowy i społeczno-emocjonalny dziecka. Zaburzenia samoregulacji diagnozuje się u dzieci od urodzenia do trzeciego roku życia. W razie zauważonych u dziecka trudności zaleca się konsultację ze specjalistą w tym przypadku z terapeutą integracji sensorycznej.

Przykładowe zachowania zaburzeń samoregulacji

U niemowlęcia z zaburzeniami samoregulacji można zaobserwować zachowania takie jak:

• wysoka wrażliwość lub niereagowanie na bodźce dotykowe, ruchowe, wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe,
• trudności ze snem,
• przebudzanie w ciągu nocy,
• trudności z zasypianiem,
• trudności z samodzielnym wyciszaniem się i uspokajaniem,
• drażliwość,
• płaczliwość,
• nadmierne pobudzenie,
• unikanie kontaktu wzrokowego,
• unika przytulania,
• unika dotykania faktur takich jak: trawa, piasek itd.,
• niechęć do przytulania się do kogoś,
• nieakceptowanie wybranych zabawek, ze względu na fakturę,
• duża wrażliwość na dźwięki i światło,
• potrzeba intensywnego ruchu,
• niechęć do aktywności,
• trudności z planowaniem ruchu,
• trudność ze ssaniem, połykaniem, jedzeniem,
• problemy podczas czynności pielęgnacyjnych (kąpiel, mycie zębów, obcinanie włosów i paznokci),
• szczypanie,
• gryzienie.

Te i wiele innych zachowań mogą świadczyć o zaburzeniach samoregulacji u niemowlęcia. Zaburzenia te są ściśle powiązane z przetwarzaniem bodźców sensorycznych przez jego układ nerwowy.

Obserwuj dziecko

Aktywność dziecka na co dzień jest bardzo ważna. Należy spędzać z nim jak najwięcej czasu i zadbać o ruch. Warto proponować przy tym różnorodne zabawy. Można wykorzystać do tego zabawki, dzięki którym maluszek zostanie zachęcony do eksplorowania otoczenia oraz dotykania różnych faktur. Różnorodność bodźców ma pozytywny wpływ na rozwój dziecka. Dodatkowo wspólny czas rodzica z dzieckiem buduje i wzmacnia relację. Wspólna spędzanie czasu jest również dobrą okazją, aby przyjrzeć się, w jaki sposób rozwija się dziecko i cieszyć się jego postępami, ale także zwracać uwagę na ewentualne nieprawidłowości takie jak wymieniono powyżej. 

Co zrobić jeżeli zauważysz u dziecka niepokojące objawy?

W przypadku zauważenia u niemowlaka jakichkolwiek niepokojących objawów dobrym pomysłem będzie skonsultowanie się z terapeutą integracji sensorycznej, który przeprowadzi szczegółową ocenę dziecka pod kątem ewentualnych zaburzeń procesów integracji sensorycznej i zaleci dalsze postępowanie. Terapeuta będzie również w stanie odpowiedzieć na dodatkowe pytania, rozwiać wątpliwości oraz określić czy zaobserwowane zachowania są na pewno niepokojące.

Czy zaburzenia integracji sensorycznej u niemowlęcia należy konsultować z fizjoterapeutą?

Warto pamiętać, że wielu fizjoterapeutów również jest terapeutami integracji sensorycznej. Nawet w przypadku konsultacji z terapeutą integracji sensorycznej, który nie jest fizjoterapeutą, dodatkowa konsultacja prawdopodobnie nie jest konieczna, a jeżeli będzie, to terapeuta wówczas na pewno to zaleci. Jeżeli cokolwiek zaniepokoi Cię w rozwoju ruchowym dziecka lub terapeuta integracji sensorycznej zaleci Ci taką konsultację, to pamiętaj, że możesz kiedykolwiek zgłosić się na konsultację do fizjoterapeuty dziecięcego bez zważania na wiek dziecka.

Jak wspierać integrację sensoryczną u niemowlęcia?

Przede wszystkim warto zacząć od wdrożenia w codzienne życie prawidłowej pielęgnacji, która będzie przyjazna dla maluszka. Warto przy tym zwrócić uwagę czy czynności te przy dziecku są wykonywane w sposób spokojny, bez pośpiechu i z pozytywną energią. Warto również zadbać o aktywność dziecka. W tej kwestii świetnie sprawdzą się zabawy, które będą stymulowały zmysły dziecka. Zabawy i aktywności powinny być dostosowane adekwatnie do możliwości i wieku dziecka. Należy również pamiętać, że szczególnie w tym pierwszym okresie rozwoju dziecka bardzo ważne jest, by pracować nad budowaniem więzi pomiędzy dzieckiem a rodzicem. Pomoże to dziecku poczuć się bezpieczniej i spokojniej nie tylko w chwili kryzysowej. Niezwykle ważne jest, aby rodzic był w trudnych sytuacjach opanowany i spokojny. Wówczas pomoże to maluszkowi łatwiej się wyciszyć. Sprawdzi się również przytulanie niemowlęcia, głaskanie, spokojne mówienie, czy też śpiewanie.

Bibliografia:

1. Ayres A.J., Dziecko a integracja sensoryczna, Harmonia Universalis, Gdańsk, 2018.
2. Dąbrowska M., Zaburzenia regulacji u małych dzieci (w wieku od 0 do 3 lat) uwarunkowane konstytucjonalnymi trudnościami w  przetwarzaniu bodźców zmysłowych – problemy diagnozy i terapii psychologicznej, [W:] Kmita G. (red.): Małe dziecko i jego rodzina z teorii i praktyki wczesnej interwencji psychologicznej, Wydawnictwo EMU, Warszawa, 2007.