Wśród pytań, które jako fizjoterapeuta dziecięcy dostaje od rodziców moich małych pacjentów, wiele z nich dotyczy pierwszych butów oraz tego, w jakim wieku dziecko powinno zacząć w nich chodzić i jaki mają one wpływ na rozwój dziecka. Rodzice często pytają również o opinię na temat chodzenia dziecka na bosaka (ang. barefoot). Wydaje się zatem, że temat wyboru obuwia dla dziecka nie jest nadal oczywisty.
W dzisiejszym artykule opowiem o tym, czy lepiej pozwolić dziecku chodzić na boso, czy też nie. Podpowiem, na co zwrócić uwagę przy wyborze pierwszych butów dla dziecka i jakie cechy powinny one posiadać. Wspomnę także o umiejętnościach, które dziecko nabywa wraz z wiekiem i które przyczyniają się do prawidłowego rozwoju stóp i tym samym przygotowują je do samodzielnego chodu w przyszłości.
W artykule
- Stopy i ich główne funkcje
- Czy dziecko w domu powinno chodzić na bosaka, czy w butach?
- A co z butami dla dziecka do żłobka?
- Jakie powinny być pierwsze buty dla dziecka?
- O czym warto pamiętać podczas kupowania butów?
- Gdzie kupić pierwsze buty dla dziecka?
- Z kim można skonsultować dobór butów lub ewentualne problemy z chodzeniem?
Stopy i ich główne funkcje
Stopa to jedna z najbardziej złożonych struktur w ludzkim organizmie. Składa się z aż 26 kości, 21 mięśni, 33 stawów i przeszło 100 ścięgien. Główną funkcją stóp jest lokomocja, czyli przemieszczanie się oraz amortyzacja i stabilizacja. Stopy są fundamentem ciała dziecka i ich funkcjonowanie opiera się na liniowości, symetrii oraz ułożeniu innych stawów, a także części ciała. Warto zaznaczyć, że stopy dziecka do pełnienia swoich funkcji, zaczynają się przygotowywać już w okresie płodowym w brzuchu mamy.
Po narodzinach można zauważyć, że u dziecka proces kształtowania i rozwijania umiejętności samodzielnego przemieszczania się jest bardzo dynamiczny. W pierwszych miesiącach maluszek kopie nóżkami w leżeniu na brzuchu i na plecach, a już w okolicach trzeciego miesiąca życia zaczyna się nimi odpychać od podłoża. Krótko po tym, za sprawą osiągnięcia przez dziecko symetrii, stópki dziecka spotykają się w linii środkowej tułowia i stykają się stroną podeszwową. Można zauważyć wówczas, jak maluszek pociera stopą o stopę. Poprzez tę aktywność dziecko poznaje swój schemat ciała oraz pracuje nad prawidłowym wysklepieniem stóp. Będzie to bardzo istotne do pełnienia kolejnej ważnej funkcji, czyli do utrzymywania ciężaru ciała i jego stabilności (funkcja podporowo-nośna). Wraz z wiekiem dziecka można zauważyć dalszy rozwój i doskonalenie ruchu i pracy kończyn dolnych oraz miednicy. Rozwój zarówno stóp, jak i proces nabywania umiejętności chodzenia jest niezwykle ciekawy i warty uwagi, natomiast ze względu na zakres tematu na pewno zasługuje na osobny wpis. Należy jednak zapamiętać, że wszystkie te etapy są bardzo istotne oraz że przełożą się one ostatecznie na samodzielny chód dziecka. Mając na uwadze rozwój dziecka, w tym rozwój jego stóp, szczególnie warto zwrócić uwagę na to, żeby jego stopy miały możliwość prawidłowego rozwoju, swobodnego ruchu i nie były skrępowane nieodpowiednio dobranymi skarpetkami czy butami.
Czy dziecko w domu powinno chodzić na bosaka, czy w butach?
Jako fizjoterapeuta dziecięcy uważam, że warto, aby dziecko, jeżeli tylko jest to możliwe, przemieszczało się w domu na bosaka. Gołe stopy stanowią podstawę zdrowego rozwoju stóp. Jeżeli u dziecka nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości związanych z rozwojem stóp, to wówczas staram się sugerować, aby dziecko pozostało w domu bez obuwia. Dzięki temu maluch będzie miał możliwość nauki i ćwiczenia obciążania stóp oraz prawidłowego przenoszenia ciężaru ciała. Badania dowodzą, że u dzieci poruszających się na bosaka reakcje równoważne stóp są znacznie lepiej wykształcone niż u dzieci, które przemieszczają się w butach.
Warto wspomnieć, że stopy dziecka w butach mają ograniczoną możliwość czucia podłoża i odbierania doświadczeń zmysłowych. Dlatego też chodzenie na bosaka pozytywnie wspiera rozwój ruchowy i sensoryczny maluszka.
Zdarza się, że podłoga jest zimna i rodzice chcą dziecku założyć coś dziecku na stopy tak, aby było mu cieplej. W takim przypadku można założyć maluszkowi skarpetki. Powinny być one dobrane odpowiednio do rozmiaru stóp dziecka i nie powinny być za ciasne, bowiem dziecko może podwijać paluszki. Nie mogą być również za luźnie, ponieważ będą się ześlizgiwać ze stóp. Może stanowić to dla maluszka niebezpieczeństwo, a nawet prowadzić do nieprawidłowego ustawienia stóp. W przypadku śliskich powierzchni w domu sprawdzą się również skarpetki antypoślizgowe.
A co z butami dla dziecka do żłobka?
Coraz częściej placówki takie jak żłobek godzą się na brak obuwia u maluszka. Jeżeli dziecka ma możliwość chodzić boso w żłobku, to warto z tej możliwości skorzystać. Natomiast wiem, że w dalszym ciągu niektóre placówki wymagają od rodziców, aby dziecko buty posiadało. W takiej sytuacji warto postawić na prawidłowo dobrane obuwie, które nie będzie przeszkadzało w rozwoju stóp malucha i rozwijaniu umiejętności adekwatnych do jego wieku. W dalszej części artykuły podpowiem, na co zwrócić uwagę przy wyborze odpowiednich butów. W szczególności przy wyborze pierwszych butów dla dziecka.
Jakie powinny być pierwsze buty dla dziecka?
Uważam, że rodzice powinni kupić dziecku buty dopiero wtedy, kiedy maluch chodzi na własnych nogach na dworze. Oczywiście w przypadku braku ewentualnych nieprawidłowości i konkretnych zaleceń specjalisty. Buty wówczas będą chronić jego stopę przed skaleczeniem, urazem czy też zimnem. Kiedy nadejdzie czas lub potrzeba założenia dziecku butów, to warto zwrócić uwagę przy ich zakupie na cechy, które powinny posiadać. Poniżej przedstawię kilka cech, którymi warto się sugerować, przy wyborze odpowiednich butów dla pociechy. Pierwsze buty powinny przede wszystkim być:
- lekkie,
- miękkie,
- elastyczne,
- oddychające,
- płaskie,
- z elastycznym zapiętkiem,
- bez profilowanej wkładki,
- bez obcasa,
- szersze w paluszkach (przodostopiu).
Co więcej, przy wyborze butów warto zwrócić uwagę na wysokość cholewki buta. Powinna być ona poniżej kostki, a w przypadku butów jesiennych czy zimowych, gdy cholewka jest nieco wyższa, powinna być ona wówczas wykonana z miękkiego i elastycznego materiału.
Elastyczna podeszwa powinna zginać się w 1/3 długości buta. Warto również wybrać buty nieco większe od samych stóp. Zapas w przypadku dzieci młodszych powinien wynosić od około 0,5 do 1 cm. Buty nie powinny być za duże, bo dziecko będzie się potykać i nie mogą też być za małe, bo wówczas maluch może mieć zbyt ściśnięte paluszki.
Buciki mogą być wiązane (sznurowadła), na rzepy, wciągane czy też na zamek. Zarówno sznurowadła, jak i rzepy wydają się słuszną opcją. Rzepy wydają się być wygodniejsze dla rodzica w codziennym użytkowaniu, natomiast sznurowadła w większości przypadków pozwolą na lepsze dostosowanie bucika do stopy. Można również wybrać buty wciągane, zwane skarpetkowymi.
O czym warto pamiętać podczas kupowania butów?
Szczególnie ważne jest, aby dziecku zawsze mierzyć buty na stojąco, czyli w obciążeniu stóp. Warto dodać, że to samo tyczy się również samego pomiaru stóp. Jeżeli rodzice mają taką możliwość, to zaleca się, aby wybrali się oni do sklepu razem z dzieckiem. W sklepie dziecko może przymierzyć różne modele i pochodzić w wybranych butach, a rodzice mają możliwość poobserwowania malucha. Warto zwrócić uwagę jak maluch w nich chodzi czy robi to w sposób naturalny i czy się w nich nie potyka.
Jeżeli rodzice nie mają takiej możliwości, to warto odrysować dokładnie stopy dziecka na tekturze lub twardej kartce. Trzeba przy tym pamiętać, że stopy dziecka powinny być obciążone. Następnie należy zmierzyć linijką długość od pięty do końca palucha i dodać do tej długości około 0,5 do 1 cm. Pozwoli to określić długość wkładki w butach. Warto następnie w domu dokładnie przymierzyć i zaobserwować, w jaki sposób zachowuje się w nich dziecko.
Nawet w przypadku wizyty w sklepie stacjonarnym warto zabrać ze sobą obrys stóp dziecka. Można wówczas wyjąć wkładki i porównać je z obrysem stóp, który był wykonany w domu. Należy dodać, że w pierwszych latach życia dziecka, powinno się na bieżąco kontrolować rozmiar stóp i w razie potrzeby zapewnić dziecku nowe obuwie wraz ze zmianą rozmiaru. Dobrym pomysłem będzie wykonywanie pomiaru co około 2 miesiące.
Gdzie kupić pierwsze buty dla dziecka?
Znaleźć można specjalistyczne sklepy, które specjalizują się w sprzedaży obuwia dziecięcego. Rodzice kupują również buty w powszechnie znanych sieciówkach, w których jest duży wybór obuwia od różnych producentów. W branżowym sklepie jest większa szansa na dodatkową pomoc ze strony personelu, natomiast oczywiście nie zawsze będzie to regułą. Niezależnie od sklepu zarówno zakres producentów, jak i samych cen jest bardzo szeroki. Tańsze buty nie oznaczają, że będą gorsze, aczkolwiek warto zwrócić uwagę na ich jakość i materiały, z których zostały wykonane. Najważniejsze jest jednak to, aby spełniały wymienione wyżej w artykule cechy. Warto również pamiętać, że dziecku ma być w nich wygodnie i ma się czuć w nich komfortowo, a samo chodzenie w nich powinno mu sprawiać przyjemność.
Z kim można skonsultować dobór butów lub ewentualne problemy z chodzeniem?
W przypadku, gdy dziecko ma jakiekolwiek problemy z chodzeniem, warto zgłosić się z nim na konsultacje do fizjoterapeuty dziecięcego, terapeuty integracji sensorycznej czy nawet pediatry w celu oceny trudności dziecka.
Bibliografia:
- Price C., McClymont J., Hashmi F., Morrison S., Tester Ch.: Development of the infant foot as a load bearing structure: study protocol for a longitudinal evaluation (the Small Steps study). Journal of Foot and Ankle Research, 5(2), 2018.
- Wang Y., Jiang H., Yu L., Gao Z., Liu W., Mei Q., Gu Y.: Understanding the Role of Children’s Footwear on Children’s Feet and Gait Development: A Systematic Scoping Review, Healthcare 2023, 11, 1418.
